Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 22
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 22/ मन्त्र 24
    ऋषिः - प्रजापतिर्ऋषिः देवता - दिशो देवताः छन्दः - निचृदतिधृतिः स्वरः - षड्जः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    2

    प्राच्यै॑ दि॒शे स्वाहा॒ऽर्वाच्यै॑ दि॒शे स्वाहा॒ दक्षि॑णायै दि॒शे स्वाहा॒ऽर्वाच्यै॑ दि॒शे स्वाहा॑ प्र॒तीच्यै॑ दि॒शे स्वाहा॒ऽर्वाच्यै॑ दि॒शे स्वाहोदी॑च्यै दि॒शे स्वाहा॒ऽर्वाच्यै॑ दि॒शे स्वाहो॒र्ध्वायै॑ दि॒शे स्वाहा॒ऽर्वाच्यै॑ दि॒शे स्वाहाऽवा॑च्यै दि॒शे स्वाहा॒ऽर्वाच्यै॑ दि॒शे स्वाहा॑॥२४॥

    स्वर सहित पद पाठ

    प्राच्यै॑। दि॒शे। स्वाहा॑। अ॒र्वाच्यै॑। दि॒शे। स्वाहा॑। दक्षि॑णायै। दि॒शे। स्वाहा॑। अ॒र्वाच्यै॑। दि॒शे। स्वाहा॑। प्र॒तीच्यै॑। दि॒शे। स्वाहा॑। अ॒र्वाच्यै॑। दि॒शे। स्वाहा॑। उदी॑च्यै। दि॒शे। स्वाहा॑। अ॒र्वाच्यै॑। दि॒शे। स्वाहा॑। ऊ॒र्ध्वायै॑। दि॒शे। स्वाहा॑। अ॒र्वाच्यै॑। दि॒शे। स्वाहा॑। अवा॑च्यै। दि॒शे। स्वाहा॑। अ॒र्वाच्यै॑। दि॒शे। स्वाहा॑ ॥२४ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    प्राच्यै दिशे स्वाहार्वाच्यै दिशे स्वाहा दक्षिणायै दिशे स्वाहार्वाच्यै दिशे स्वाहा प्रतीच्यै दिशे स्वाहार्वाच्यै दिशे स्वाहोदीच्यै दिशे स्वाहार्वाच्यै दिशे स्वाहोर्ध्वायै दिशे स्वाहार्वाच्यै दिशे स्वाहावाच्यै दिशे स्वाहार्वाच्यै दिशे स्वाहा ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    प्राच्यै। दिशे। स्वाहा। अर्वाच्यै। दिशे। स्वाहा। दक्षिणायै। दिशे। स्वाहा। अर्वाच्यै। दिशे। स्वाहा। प्रतीच्यै। दिशे। स्वाहा। अर्वाच्यै। दिशे। स्वाहा। उदीच्यै। दिशे। स्वाहा। अर्वाच्यै। दिशे। स्वाहा। ऊर्ध्वायै। दिशे। स्वाहा। अर्वाच्यै। दिशे। स्वाहा। अवाच्यै। दिशे। स्वाहा। अर्वाच्यै। दिशे। स्वाहा॥२४॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 22; मन्त्र » 24
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - ज्या विद्वानांनी (प्राच्यै) जी सूर्याला प्रथम प्राप्त करते वा ज्या दिशेचा सूर्यमंडळाशी सर्वप्रथम संयोग होतो, त्या (दिशे) पूर्व दिशेसाठी (स्वाहा) ज्योतिषशास्त्रयुक्त वाणीचा उपयोग केला (त्या दिशेतील भौतिक लाभ व गणितीय शास्त्राप्रमाणे अभ्यास केला) तसेच (अर्वाच्यै) ती दिशा की जी खालच्या दिशेने सूर्यमंडळास प्राप्त करते म्हणजे जेव्हा उत्तरेतील सूर्य विषुमती रेषेपासून खाली खाली जातो, त्या (दिशे) दिशेचा) ज्यानी (स्वाहा) ज्योतिःशास्त्रा प्रमाणे अभ्यास केला (ते विद्वान सकुशल व आनंदी असतात) (दक्षिणायै) ती दिशा की जी पूर्वाभिमुख माणसाच्या उजव्या हाताकडे असते, त्या दक्षिण दिशेचा ज्यांनी (स्वाहा) अभ्यास केला तसेच (अर्वाच्यै) निम्न (दिशे) दिशेचा (स्वाहा) पूर्वोक्तप्रमाणे अभ्यास केला, (प्रतीच्यै) जी सूर्यमंडळाला प्रतिमुख म्हणजे उलट असून अस्ताकडे जातांना प्राप्त होता म्हणजेच जी दिशा पूर्वाभिमूख माणसाच्या पाठीमागे असते त्या पश्चिम (दिशे) दिशेसाठी (स्वाहा) ज्यांनी आपल्या ज्योतिःशास्त्रयुक्त वाणीचा उपयोग केला. तसेच (अर्वाच्यै) पश्चिमेच्या खाली (दिशे) जी दिशा आहे, त्यासाठी (स्वाहा) ज्योतिःशास्त्रयुक्त वाणीचा उपयोग केला. तसेच ज्यांनी (अर्वाच्यै) ती दिशा की जी पूर्वाभिमुख माणसाच्या वाम भागाकडे असते, त्या उत्तम (दिशे) दिशेसाठी (स्वाहा) ज्योतिःशास्त्रयुक्त वाणीचा उपयोग केला. (वाणीचा उपयोग म्हणजे ज्ञान, वाणीद्वारे त्या दिशेचा अभ्यास केला) (ते विद्वान सकुशल व आनंदी होतात) (अर्वाच्यै) पृथ्वीच्या गोलामधे जी उत्तर दिशेच्या खाली दिशा आहे, त्या (दिशे) दिशेसाठी (स्वाहा) ज्योतिःशास्त्रयुक्त वाणी, तसेच (ऊध्वायै) जी वर विद्यमान आहे, त्या (दिशे) दिशेसाठी (स्वाहा) ज्यांची ज्योतिःशास्त्रयुक्त वाणी असते (ते सकुशल आनंदी असतात (अर्वाच्यै) वरच्या दिशेच्या विरूद्ध व तिच्या खाली जी दिशा आहे, अर्थात जी कधी पूर्व मानली जाते, कधी उत्तर, कधी दक्षिण तर कधी पश्चिम मानली जाते, त्या (दिशे) दिशेसाठी (स्वाहा) ज्योतिःशास्त्रयुक्त वाणी आणि (अर्वाच्यै) सर्वाहून खाली विद्यमान (दिशे) दिशेसाठी (स्वाहा) ज्योतिःशास्त्र तसेच त्यानुसार केलेल्या विचार-निर्णयादी विषयी कार्य करतात, (ते आनंदी असतात) (अर्वाच्यै) पृथ्वीच्या गोलात भूगोलात प्रत्येक दिशेंच्या खालच्या कोणातील जी दिशा आहे, त्या (दिशे) दिशेसाठी (स्वाहा) जे लोक ज्योतिःशास्त्रयुक्त (गणितीय ज्योतिषाची वाणी निश्चित करतात वा ज्यांनी केली आहे, ते सक्षेम सानंद अवश्य राहतील, यात किंचितही संदेह नाही ॥24॥

    भावार्थ - भावार्थ - हे मनुष्यानो, चार मुख्य दिशा आणि चार उपदिशा अर्थात ईशान्यादी कोण दिशा आहेत. त्याचप्रमाणे वर आणि खाली देखील दिशा आहेत, त्या सर्व मिळून दहा दिशा होतात, हे जाणून घ्या. या शिवाय क्रमाने निश्चय न केल्या जाणाऱ्या अशा दिशादेखील आहेत. आणि त्या व्यक्तीच्या आपापल्या कल्पनेद्वारे मानल्या जाऊ शकतात. त्यांच्या सिद्धतेचा आधार असा मानावा की माणूस जिथे स्वतः उभा आहे, त्या त्या स्थिती व प्रदेशापासून त्याची कल्पना करतो (माणूस जर ईशान्य वायव्यादी कोणात उभा असेल, तर त्या त्याच्यासाठी सर्व दिशा, उपदिशा बदलतात, सूर्याच्या स्थितीप्रमाणे नव्हे, हा आशय आहे) ॥24॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top