यजुर्वेद - अध्याय 22/ मन्त्र 31
ऋषिः - प्रजापतिर्ऋषिः
देवता - मासा देवताः
छन्दः - भुरिगत्यष्टिः
स्वरः - गान्धारः
1
मध॑वे॒ स्वाहा॒ माध॑वाय॒ स्वाहा॑ शु॒क्राय॒ स्वाहा॒ शुच॑ये॒ स्वाहा॒ नभ॑से॒ स्वाहा॑ नभ॒स्याय॒ स्वाहे॒षाय॒ स्वाहो॒र्जाय॒ स्वाहा॒ सह॑से॒ स्वाहा॑ सह॒स्याय॒ स्वाहा॒ तप॑से॒ स्वाहा॑ तप॒स्याय॒ स्वाहा॑हसस्प॒तये॒ स्वाहा॑॥३१॥
स्वर सहित पद पाठमध॑वे। स्वाहा॑। माध॑वाय। स्वाहा॑। शु॒क्राय॑। स्वाहा॑। शुच॑ये। स्वाहा॑। नभ॑से। स्वाहा॑। न॒भ॒स्या᳖य। स्वाहा॑। इ॒षाय॑। स्वाहा॑। ऊ॒र्जाय॑। स्वाहा॑। सह॑से। स्वाहा॑। सह॒स्या᳖य। स्वाहा। तप॑से। स्वाहा॑। त॒प॒स्या᳖य। स्वाहा॑। अ॒ꣳह॒सः॒प॒तये॑। स्वाहा॑ ॥३१ ॥
स्वर रहित मन्त्र
मधवे स्वाहा माधवाय स्वाहा शुक्राय स्वाहा शुचये स्वाहा नभसे स्वाहा नभस्याय स्वाहाहेषाय स्वाहोर्जाय स्वाहा सहसे स्वाहा सहस्याय स्वाहा तपसे स्वाहा तपस्याय स्वाहाँहसस्पतये स्वाहा ॥
स्वर रहित पद पाठ
मधवे। स्वाहा। माधवाय। स्वाहा। शुक्राय। स्वाहा। शुचये। स्वाहा। नभसे। स्वाहा। नभस्याय। स्वाहा। इषाय। स्वाहा। ऊर्जाय। स्वाहा। सहसे। स्वाहा। सहस्याय। स्वाहा। तपसे। स्वाहा। तपस्याय। स्वाहा। अꣳहसःपतये। स्वाहा॥३१॥
विषय - पुनश्च, तोच विषय-
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे मनुष्यानो, तुम्ही (मधने) माधुर्य (पूर्ण फुलें व फळे) उत्पन्न करणाऱ्या चैत्र मासासाठी (स्वाहा) यज्ञक्रिया करा. (माधवाय) माधूर्यासाठी उत्तम वैशाख महिन्यासाठी (स्वाहा) यज्ञक्रिया करा. (शुक्राय) वायूच्या वेगाद्वारा जल आदीना निर्मळ करणाऱ्या ज्येष्ठ मासासाठी (स्वाहा) तसेच (शुचये) वृष्टीद्वारे भूमीला पवित्र करणाऱ्या आषाढ मासासाठी (स्वाहा) यज्ञक्रिया करा. (नभसे) आकाशात जमलेल्या दाट मेघमंडळाची गर्जना ऐकवणाऱ्या श्रावण मासाकरिता (स्वाहा) आणि (नभस्याय) अत्यधिक वद्धीमुळे आकाश गाजविणाऱ्या भ्रादपद मासासाठी (स्वाहा) तुम्ही यज्ञक्रिया करा. (इषाय) धान्य उत्पन्न करणाऱ्या आश्विन मासासाठी (स्वाहा) आणि (ऊर्जाय) शक्ती आणि धान्य पौष्टिक अन्न उत्पन्न करणाऱ्या म्हणजे आश्विन मासात फुलोऱ्यात आलेल्या बाजरा आदी धान्य पिकवून पुष्ट करणाऱ्या कार्तिक मासासाठी (स्वाहा) तुम्ही उत्तम यज्ञक्रिया करा. (सहसे) शक्तीदायक आग्रहायण (मार्गशीर्ष) महिन्यासाठी (स्वाहा) आणि (सहस्याय) बलदायक श्रेष्ठ पौष मासासाठी (स्वाहा) उत्तम यज्ञकर्म करा. (तपसे) ऋतु परिवर्तनामुळे ज्या महिन्यात थंडी हळू-हळू कमी होत जात प्राण्यांच्या शरीरात उष्णता निर्माण होऊ लागते, त्या माघ महिन्यासाठी (स्वाहा) उत्तम यज्ञक्रिया आणि (तपस्याय) प्राण्यांच्या शरीरात उष्णता निर्माण करण्यात उत्तम अशा फाल्गुन मासासाठी (स्वाहा) तुम्ही उत्तम यज्ञकर्म करा. (अंहसः) बारा महिन्यात मिसळणाऱ्या मलमासासाठी (पतये) तसेच पालनकर्ता (स्वामी, वा राजासाठी) (स्वाहा) यज्ञक्रिया करा. ॥31॥
भावार्थ - भावार्थ - जे लोक दररोज अग्निहोत्रादी यज्ञ करून तसेच आपल्या स्वभाव वा अनुकूलतेप्रमाणे उचित आहार-विहारादीचे पालन करतात, ते नीरोग राहून दीर्घजीवी होतात ॥31॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal