ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 75/ मन्त्र 9
मा न॑: समस्य दू॒ढ्य१॒॑: परि॑द्वेषसो अंह॒तिः । ऊ॒र्मिर्न नाव॒मा व॑धीत् ॥
स्वर सहित पद पाठमा । नः॒ । स॒म॒स्य॒ । दुः॒ऽध्यः॑ । परि॑ऽद्वेषसः । अं॒ह॒तिः । ऊ॒र्मिः । न । नाव॑म् । आ । व॒धी॒त् ॥
स्वर रहित मन्त्र
मा न: समस्य दूढ्य१: परिद्वेषसो अंहतिः । ऊर्मिर्न नावमा वधीत् ॥
स्वर रहित पद पाठमा । नः । समस्य । दुःऽध्यः । परिऽद्वेषसः । अंहतिः । ऊर्मिः । न । नावम् । आ । वधीत् ॥ ८.७५.९
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 75; मन्त्र » 9
अष्टक » 6; अध्याय » 5; वर्ग » 25; मन्त्र » 4
Acknowledgment
अष्टक » 6; अध्याय » 5; वर्ग » 25; मन्त्र » 4
Acknowledgment
भाष्य भाग
इंग्लिश (1)
Meaning
Let not the malevolent tyranny of the jealous smite us like billows of the sea striking the ship.
मराठी (1)
भावार्थ
दुर्बुद्धियुक्त व द्वेषी पुरुषांपासून आम्ही सदैव पृथक राहावे. त्यांचा संसर्ग आम्हाला कुपथावर घेऊन जाऊन नष्ट करता कामा नये. जसे कुपित समुद्र - तरंग जहाजांना तोडून बुडवून टाकतात. ॥९॥
संस्कृत (1)
विषयः
N/A
पदार्थः
समस्य=समस्तस्य । दूढ्यः=दुर्धियः । परिद्वेषसः=परितो द्विषतः । जनस्य । अंहतिः=हननसाधनं तत्कृतपापं वा । नः=अस्मान् । मा+वधीत् । अत्र दृष्टान्तः । ऊर्मिर्न=यथा समुद्रतरङ्गः । नावम् ॥९ ॥
हिन्दी (3)
विषय
N/A
पदार्थ
(समस्य) समस्त (दूढ्यः) दुर्बुद्धियों और (परिद्वेषसः) जगत् के महा द्वेषियों का (अंहतिः) हननास्त्र अथवा पाप (नः) हम लोगों का (म+आवधीत्) वध न करे । (न) जैसे (ऊर्मिः) समुद्रतरङ्ग (नावम्) नौकाओं को छिन्न-भिन्न कर नष्ट कर देती है ॥९ ॥
भावार्थ
दुर्बुद्धियों और द्वेषी पुरुषों से हम सदा पृथक् रहें । ऐसा न हो कि उनका संसर्ग हम लोगों को भी कुपथ में ले जाकर नष्ट कर दे । जैसे कुपित समुद्रतरङ्ग जहाजों को तोड़कर डुबा देता है ॥९ ॥
विषय
बुरे लोगों का पापसंग हमें पीड़ित न करे।
भावार्थ
( ऊर्मिः नावं न ) जलतरंग जिस प्रकार नौका का आघात करती है उस प्रकार ( समस्य ) समस्त ( दूढ्यः ) दुष्ट बुद्धि वाले (परि द्वेषसः ) सब प्रकार से द्वेषी पुरुष की ( अंहतिः ) पाप बुद्धि वा आघात पहुंचाने की दुरभिसन्धि ( नः ) हमें ( मा वधीत् ) कभी न पीड़ित करे।
टिप्पणी
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर
विरूप ऋषि:॥ अग्निर्देवता॥ छन्दः—१, ४, ५, ७,९,११ निचृद् गायत्री। २, ३, १५ विराड् गायत्री । ८ आर्ची स्वराड् गायत्री। षोडशर्चं सूक्तम॥
विषय
ऊर्मिः न नावम्
पदार्थ
[१] (नः) = हमें (परिद्वेषसः) = चारों ओर द्वेषवाले सबके साथ द्वेष करनेवाले (समस्य) = सब (दूढ्य:) = दुर्बुद्धि पुरुष के (अंहतिः) = पाप (मा आवधीत्) = मत नष्ट करनेवाले हों। हम भी द्वेष की वृत्ति में पड़कर दुर्बुद्धि न बन जाएँ। [२] ये द्वेष की भावनाएँ इसी प्रकार हमारा नाश करनेवाली होती हैं, (न) = जैसे (ऊर्मिः) = तरंग (नावम्) = नाव को ।
भावार्थ
भावार्थ- द्वेष करनेवालों से भी हम द्वेष न करें। यह द्वेष हमारी शरीररूप नाव को भिन्न कर देगा। तब संसारसमुद्र को कैसे तैरेंगे ?
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal