Loading...
अथर्ववेद के काण्ड - 5 के सूक्त 24 के मन्त्र
मन्त्र चुनें
  • अथर्ववेद का मुख्य पृष्ठ
  • अथर्ववेद - काण्ड {"suktas":143,"mantras":958,"kand_no":20}/ सूक्त 24/ मन्त्र 14
    ऋषिः - अथर्वा देवता - यमः छन्दः - अतिशक्वरी सूक्तम् - ब्रह्मकर्म सूक्त
    35

    य॒मः पि॑तॄ॒णामधि॑पतिः॒ स मा॑वतु। अ॒स्मिन्ब्रह्म॑ण्य॒स्मिन्कर्म॑ण्य॒स्यां पु॑रो॒धाया॑म॒स्यां प्र॑ति॒ष्ठाया॑म॒स्यां चित्त्या॑म॒स्यामाकू॑त्याम॒स्यामा॒शिष्य॒स्यां दे॒वहू॑त्यां॒ स्वाहा॑ ॥

    स्वर सहित पद पाठ

    य॒म: । पि॒तृ॒णाम् । अधि॑ऽपति: । स: । मा॒ । अ॒व॒तु॒ । अ॒स्मिन् । कर्म॑णि । अ॒स्याम् । पु॒र॒:ऽधाया॑म् । अ॒स्याम् । प्र॒ति॒ऽस्थाया॑म् । अ॒स्याम् । चित्त्या॑म् । अ॒स्याम् । आऽकू॑त्याम् । अ॒स्याम् । आ॒ऽशिषि॑ । अ॒स्याम् । दे॒वऽहू॑त्याम् । स्वाहा॑ ॥२४.१४॥


    स्वर रहित मन्त्र

    यमः पितॄणामधिपतिः स मावतु। अस्मिन्ब्रह्मण्यस्मिन्कर्मण्यस्यां पुरोधायामस्यां प्रतिष्ठायामस्यां चित्त्यामस्यामाकूत्यामस्यामाशिष्यस्यां देवहूत्यां स्वाहा ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    यम: । पितृणाम् । अधिऽपति: । स: । मा । अवतु । अस्मिन् । कर्मणि । अस्याम् । पुर:ऽधायाम् । अस्याम् । प्रतिऽस्थायाम् । अस्याम् । चित्त्याम् । अस्याम् । आऽकूत्याम् । अस्याम् । आऽशिषि । अस्याम् । देवऽहूत्याम् । स्वाहा ॥२४.१४॥

    अथर्ववेद - काण्ड » 5; सूक्त » 24; मन्त्र » 14
    Acknowledgment

    हिन्दी (3)

    विषय

    रक्षा के लिये प्रयत्न का उपदेश।

    पदार्थ

    (यमः) नियम (पितॄणाम्) रक्षक पुरुषों का (अधिपतिः) अधिष्ठाता है। (सः) वह (मा) मुझे (अवतु) बचावे... म० १ ॥१४॥

    भावार्थ

    मनुष्य नियमपूर्वक रक्षा करके यथावत् लाभ उठावें ॥१४॥

    टिप्पणी

    १४−(यमः) नियमः। संयमः (पितॄणाम्) पातॄणां रक्षकाणां पुरुषाणाम् ॥

    इस भाष्य को एडिट करें

    विषय

    'पितृणाम् अधिपतिः' यमः

    पदार्थ

    १. (यमः) = नियन्त्रण में चलानेवाला आचार्य (पितृणाम् अधिपति:) = पितरों का स्वामी है। सर्वोत्तम पिता आचार्य है जो हमें धर्म-मार्ग के व्यतिक्रम से बचाता है। (सः) = वह नियन्ता आचार्य (मा अवतु) = मेरा रक्षण करे। आचार्य के गर्भ में सुरक्षित हुआ-हुआ मैं विषयों के आक्रमण से बचा रहूँ और ज्ञानादि कर्मों में प्रवृत्त रहूँ। शेष पूर्ववत्।

    भावार्थ

    आचार्य के नियन्त्रण में मेरे जीवन का उपक्रम हो। आचार्य द्वारा परिपक्व बुद्धि बनाया जाकर मैं संसार में पदार्पण करूँ और सदा उत्तम कार्यों में ही प्रवृत्त रहूँ।

    इस भाष्य को एडिट करें

    भाषार्थ

    (यमः पितृणामधिपतिः) यम पितरों का अधिपति है, (स: मा अवतु) वह मेरी रक्षा करे। (अस्मिन् ब्रह्मणि) इस वेदज्ञान की प्राप्ति में, (अस्मिन् कर्मणि) इस वैदिक कर्म में, (अस्याम् पुरोधायाम्) इस संमुख-स्थापित अभिलाषा की पूर्ति में, (अस्याम् प्रतिष्ठायाम् ) इस दृढ़ स्थिति में, (अस्याम्, चित्त्याम्) इस स्मृतिशक्ति में, (अस्याम् आकूत्याम् ) इस संकल्प में, (अस्याम् आशिष्यस्याम्) इस आशा की पूर्ति में, (देवहूत्याम्) दिव्यगुणों या विद्वानों के आह्वान में, (स्वाहा) यह उत्तम कथन हुआ है।

    टिप्पणी

    [यम=नियन्ता राजा। पितरः= सभा के सभासद् (अथर्व० ७.१३.१)।]

    इस भाष्य को एडिट करें

    इंग्लिश (4)

    Subject

    Self-Protection, Brahma Karma

    Meaning

    Yama, the lord of cosmic justice, is the presiding power of the souls in the state of life death cycle. May Yama and good wishes of our forefathers and the pranic energies preserve, protect and promote me in this divine process of living, in this programme of life and learning, in this priestly task of divine service, in this prestigious state of human life, in this intelligent way of living, in this faith and resolve of honourable living, and in this blessed life on earth. This is the true voice of the heart and soul in faith.

    इस भाष्य को एडिट करें

    Translation

    The ordainer Lord (Yama) is the lord of elders; may he favour me in this prayer, in this rite, in this priestly representation, in this firm-standing, in this intent (or idea), in this design, in this benediction and in this invocation of the bounties of Nature. Svaha.

    इस भाष्य को एडिट करें

    Translation

    Yama, the sun is the master-power of seasons etc., let it protect me in this attainment of knowledge, in this my act, in this my sacerdotal undertaking, in this my act of life's stability, in this intention, in this my deliberate activity, in this performance expectation and prosperity and in this my activity of yajna and science. Whatever uttered herein is correct.

    इस भाष्य को एडिट करें

    Translation

    Just as a Brahmchari is the lord of breaths, or a king, the lord of officials, or soul, the lord of organs, or Sun, the lord of rays, so God is the Guardian of all guardians. May He preserve me, in this my study of theVedas, in this duty of mine, in this my sacerdotal charge, in this noble performance, in this meditation, in this my resolve and determination, in thisadministration, in this assembly of the learned. May this noble prayer of mine be fulfilled.

    इस भाष्य को एडिट करें

    संस्कृत (1)

    सूचना

    कृपया अस्य मन्त्रस्यार्थम् आर्य(हिन्दी)भाष्ये पश्यत।

    टिप्पणीः

    १४−(यमः) नियमः। संयमः (पितॄणाम्) पातॄणां रक्षकाणां पुरुषाणाम् ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top