Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 1/ मन्त्र 24
    ऋषिः - परमेष्ठी प्रजापतिर्ऋषिः देवता - द्योविद्युतौ देवते छन्दः - स्वराट् ब्राह्मी पङ्क्ति, स्वरः - पञ्चमः
    3

    दे॒वस्य॑ त्वा सवि॒तुः प्र॑स॒वेऽश्विनो॑र्बा॒हुभ्यां॑ पू॒ष्णो हस्ता॑भ्याम्। आद॑देऽध्वर॒कृतं॑ दे॒वेभ्य॒ऽइन्द्र॑स्य बा॒हुर॑सि॒ दक्षि॑णः स॒हस्र॑भृष्टिः श॒तते॑जा वा॒युर॑सि ति॒ग्मते॑जा द्विष॒तो व॒धः॥२४॥

    स्वर सहित पद पाठ

    दे॒वस्य॑। त्वा॒। स॒वि॒तुः। प्र॒स॒व इति॑ प्रऽस॒वे। अ॒श्विनोः॑। बा॒हुभ्या॒मिति॑ बा॒हुऽभ्या॑म्। पू॒ष्णः। हस्ता॑भ्याम्। आ। द॒दे॒। अ॒ध्व॒र॒कृत॒मित्य॑ध्वर॒ऽकृत॑म् दे॒वेभ्यः॑। इन्द्र॑स्य। बा॒हुः। अ॒सि॒। दक्षि॑णः। स॒हस्र॑भृष्टि॒रिति॑ स॒हस्र॑ऽभृष्टिः। श॒तते॑जा॒ इति श॒तऽते॑जाः। वा॒युः। अ॒सि॒। ति॒ग्मते॑जा॒ इति॑ ति॒ग्मऽते॑जाः। द्वि॒ष॒तः। व॒धः ॥२४॥


    स्वर रहित मन्त्र

    देवस्य त्वा सवितुः प्रसवेश्विनोर्बाहुभ्याम्पूष्णो हस्ताभ्याम् । आददेध्वरकृतन्देवेभ्यऽइन्द्रस्य बाहुरसि दक्षिणः सहस्रभृष्टिः शततेजा वायुरसि तिग्मतेजा द्विषतो बधः ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    देवस्य। त्वा। सवितुः। प्रसव इति प्रऽसवे। अश्विनोः। बाहुभ्यामिति बाहुऽभ्याम्। पूष्णः। हस्ताभ्याम्। आ। ददे। अध्वरकृतमित्यध्वरऽकृतम् देवेभ्यः। इन्द्रस्य। बाहुः। असि। दक्षिणः। सहस्रभृष्टिरिति सहस्रऽभृष्टिः। शततेजा इति शतऽतेजाः। वायुः। असि। तिग्मतेजा इति तिग्मऽतेजाः। द्विषतः। वधः॥२४॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 1; मन्त्र » 24
    Acknowledgment

    भावार्थ -

     ( देवस्य त्वा इत्यादि ) पूर्ववत् [ १ । २१ ] हे शस्त्र ! राजा प्रजा की बाहुओ ! और पोषक राजा के हाथों से सर्वप्रेरक सविता राजा के ( प्रसवे ) शासन में (आददे ) तुझ खड्ग को मैं ग्रहण करता हूँ । तू ( देवेभ्यः ) देव या विद्वानों के निमित्त ( अध्वरकृतम् ) राष्ट्रयज्ञ के सम्पादन के लिये या पराजित न होने के लिये ही बनाया गया है । तू ( इन्द्रस्य ) परमैश्वर्यवान् राजा का ( दक्षिणबाहुः असि ) दायां हाथ है अर्थात् दायें हाथ के समान सबसे बड़ा सहायक है । हे विद्युत् के घोर अस्त्र! तू ( सहस्रभृष्टि: ) हज़ारों को भूंज डालने में समर्थ है । (शततेजा:) तुझ में सैकड़ों तेज और ज्वालाएं दीप्त होती हैं । तू ( वायु: असि ) वायु के समान दूर तक फैलने वाला ( तिग्मतेजाः ) सूर्य के समान तीक्ष्ण तेजस्वी और (द्विषत: वधः ) शत्रु का नाश करने वाला परम हथियार हैं ।

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -

    सविता, स्फ्यश्च द्यौर्विद्युतौ वा देवते । स्वराड् ब्राह्मी पंक्तिः पञ्चमः ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top