Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 4
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 4/ मन्त्र 24
    ऋषिः - वत्स ऋषिः देवता - यज्ञो देवता छन्दः - ब्राह्मी जगती,याजुषी पङ्क्ति, स्वरः - निषादः, पञ्चमः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    2

    ए॒ष ते॑ गाय॒त्रो भा॒गऽइति॑ मे॒ सोमा॑य ब्रूतादे॒ष ते॒ त्रैष्टु॑भो भा॒गऽइति॑ मे॒ सोमा॑य ब्रूतादे॒ष ते॒ जाग॑तो भा॒गऽइति॑ मे॒ सोमा॑य ब्रूताच्छन्दोना॒माना॒ सा॑म्राज्यङ्ग॒च्छेति॑ मे॒ सोमा॑य ब्रूतादास्मा॒कोऽसि शु॒क्रस्ते॒ ग्रह्यो॑ वि॒चित॑स्त्वा॒ विचि॑न्वन्तु॥२४॥

    स्वर सहित पद पाठ

    ए॒षः। ते॒। गा॒य॒त्रः। भा॒गः। इति॑। मे॒। सोमा॑य। ब्रू॒ता॒त्। ए॒षः। ते॒। त्रैष्टु॑भः। त्रैस्तु॑भ॒ इति त्रैऽस्तु॑भः। भा॒गः। इति॑। मे॒। सोमा॑य। ब्रू॒ता॒त्। ए॒षः। ते॒। जाग॑तः। भा॒गः। इति॑। मे॒। सोमा॑य। ब्रू॒ता॒त्। छ॒न्दो॒ना॒माना॒मिति॑ छन्दःऽना॒माना॑म्। साम्रा॑ज्य॒मिति॒ साम्ऽरा॑ज्यम्। ग॒च्छ॒। इति॑। मे॒। सोमा॑य। ब्रू॒ता॒त्। आ॒स्मा॒कः। अ॒सि॒। शु॒क्रः। ते॒। ग्रह्यः॑। वि॒चित॒ इति॑ वि॒ऽचितः॑। त्वा॒। वि। चि॒न्व॒न्तु॒ ॥२४॥

    स्वर रहित मन्त्र

    एष ते गायत्रो भाग इति मे सोमाय ब्रूतादेष ते त्रैष्टुभो भाग इति मे सोमाय ब्रूतादेष ते जागतो भाग इति मे सोमाय ब्रूताच्छन्दोनामानाँ साम्राज्यङ्गच्छेति मे सोमाय ब्रूतादास्माकोसि शुक्रस्ते ग्रह्यो विचितस्त्वा विचिन्वन्तु ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    एषः। ते। गायत्रः। भागः। इति। मे। सोमाय। ब्रूतात्। एषः। ते। त्रैष्टुभः। त्रैस्तुभ इति त्रैऽस्तुभः। भागः। इति। मे। सोमाय। ब्रूतात। एषः। ते। जागतः। भागः। इति। मे। सोमाय। ब्रूतात्। छन्दोनामानामिति छन्दःऽनामानाम्। साम्राज्यमिति साम्ऽराज्यम्। गच्छ। इति। मे। सोमाय। बूतात्। आस्माकः। असि। शुक्रः। ते। ग्रह्यः। विचित इति विऽचितः। त्वा। वि। चिन्वन्तु॥२४॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 4; मन्त्र » 24
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - हे ज्ञानार्थी मनुष्या, तू विद्वान् ज्ञानी मनुष्यांना विचार सी या यज्ञाच्या (गायत्रः) वेदांमधील गायत्री छंदातील मंत्रांनी प्रतिपादित होणारा (भागः) भाग कोणता आहे? (इतति) असा प्रश्‍न तू विद्वानांना विचार ते विद्वजन (ते) तुला यज्ञाचा तो भाग कोणता आहे (म्हणजे कोणता यज्ञ गायत्री छंदातील मंत्रांनी संपन्न केला पाहिजे?) ते सांगतील. याचप्रमाणे (सोमाय) पदार्थ विद्युत (भौतिकशास्त्र) चा अभ्यास करणार्‍या अशा (मे) मला कोणी तरी (ब्रूतात्) म्हणावे किंवा कोणी तरी मला विचाराच; की या यज्ञाचा (चैष्टुभः) त्रिष्टुपू छंदाने संपन्न होणारा (भागः) भाग कोणता आहे? (इति) अशा प्रकारे विद्वानाला विचारल्यानंतर तो सांगेल की (ते) यज्ञाला तो भाग (इति) या प्रकारे आहे (म्हणजे त्रिष्टुप्छंदातील या मंत्रांनी यज्ञ केला पाहिजे) असे सांगून माझे समाधान करील. पुनश्‍च (सोमाय) उत्तम रसाचे उत्पादन करणार्‍या विद्वानाला (मे) मी (ब्रुतात्) विचारले की यज्ञाचा (जागतः) जगती छंदाद्वारे अनुष्ठानित होणारा (भागः) अंश कोणता आहे? (इति) असे विचारल्यानंतर ती आप्त व्यक्ती (ते) तुला व मला सांगेल की या यज्ञाचा (एज्ञः) हा भाग जगती छंदाद्वाने संपन्न होतो. (इति) असे उत्तर ऐकल्यानंतर पुन्हा कोणीतरी (सोमाय) पदार्थ विद्येचा (भौतिक शास्त्राचा) शोध व अभ्यास करणार्‍या अशा (मे) मला (ब्रूतात्) विचारले की (छन्दोनामानाम्) उष्णिक् छंदातील मंत्रात यज्ञाविषयी कोणता उपदेश केला आहे? तो सांगा (तो जिज्ञासू विद्यार्थी म्हणतो) हे विद्वान, जसे आपण ते सर्व जाणता व त्याद्वारे (साम्राज्यम्) आपण ज्याप्रमाणे साम्राज्याला (गच्छ) प्राप्त केले आहे (इति) मी अशी विनंती करतो की (मे) मला (सोमाय) ऐश्‍वर्यप्राप्तीचा व सार्वभौमराज्य प्राप्त करण्याचा उपाय (ब्रूतात्) सांगा, कारण की आपणच (आस्माकः) आमच्यासाठी (शुक्रः) पवित्र उपदेश देणारे (असि) आघत. मी (ते) आपला (गृहय्ः) ग्रहणीय वा स्वीकार करण्यास योग्य असा सत्पात्र शिष्य आहे मी (विश्वत) उत्तम धनादी द्रव्यांनी व सद्गुणांनी समृद्ध असा सुयोग्य शिष्य आहे. आपण मला आणखी अधिक गुण धारण करण्याची रीती सांगा. असे शिष्यवचन ऐकल्यानंतर विद्वान आचार्य म्हणतात-(त्वा) मी तुला त्या सद्गुणांनी समृद्ध करीत आहे, या प्रकारचे सर्व मनुष्यांनी (त्वा) तुला, या यज्ञाला अथवा मला देखील (विचिन्वतु) सद्गुणयुक्त करीत बृद्धी करावी व करवावी (एकमेकास यज्ञाचे मंत्र, विविध छंदाचे ज्ञान ऐश्‍वर्यप्राप्ती व उन्नती करीत सर्वांनी सर्वांचे कल्याण करावे ॥24॥

    भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमा अलंकार आहे (सामान्य विद्यावान लोकांनी अत्यंत विद्वान लोकांजवळ विचारणा व शब्दादी विचारून त्यांच्याकडून सर्व विद्यांचे ज्ञान मिळवावे. तसेच विद्वान मंडळीनी देखील त्या जिज्ञासूजनांना यथावत ज्ञान द्यावे. अशा प्रकारे परस्परात ग्रहण व दान करीत सर्वांनी उत्कर्ष साधावा व विद्या तसेच चक्रवर्ती राज्य संपादित करावे. ॥24॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top