अथर्ववेद - काण्ड 10/ सूक्त 8/ मन्त्र 44
सूक्त - कुत्सः
देवता - आत्मा
छन्दः - त्रिष्टुप्
सूक्तम् - ज्येष्ठब्रह्मवर्णन सूक्त
अ॑का॒मो धीरो॑ अ॒मृतः॑ स्वयं॒भू रसे॑न तृ॒प्तो न कुत॑श्च॒नोनः॑। तमे॒व वि॒द्वान्न बि॑भाय मृ॒त्योरा॒त्मानं॒ धीर॑म॒जरं॒ युवा॑नम् ॥
स्वर सहित पद पाठअ॒का॒म: । धीर॑: । अ॒मृत॑: । स्व॒य॒म्ऽभू: । रसे॑न । तृ॒प्त: । न । कुत॑:। च॒न । ऊन॑: । तम् । ए॒व । वि॒द्वान् । न । बि॒भा॒य॒ । मृ॒त्यो: । आ॒त्मान॑म् । धीर॑म् । अ॒जर॑म् । युवा॑नम् ॥८.४४॥
स्वर रहित मन्त्र
अकामो धीरो अमृतः स्वयंभू रसेन तृप्तो न कुतश्चनोनः। तमेव विद्वान्न बिभाय मृत्योरात्मानं धीरमजरं युवानम् ॥
स्वर रहित पद पाठअकाम: । धीर: । अमृत: । स्वयम्ऽभू: । रसेन । तृप्त: । न । कुत:। चन । ऊन: । तम् । एव । विद्वान् । न । बिभाय । मृत्यो: । आत्मानम् । धीरम् । अजरम् । युवानम् ॥८.४४॥
अथर्ववेद - काण्ड » 10; सूक्त » 8; मन्त्र » 44
भाषार्थ -
परमेश्वर (अकामः) कामना रहित है (धीरः) प्रज्ञावान् (अमृतः) मृत्युरहित (स्वयंभूः) स्वयं सत्तावान् अर्थात् स्वाश्रित, (रसेन) आनन्द रस द्वारा (तृप्तः) तृप्त, (कुतश्चन) किसी दृष्टि से (न ऊनः) न्यून नहीं। (आत्मानम्) आत्मारूप (धीरम्) प्रज्ञावान् या धैर्यवान् (अजरम्) जरारहित, (युवानम्) सदा युवा (तम एव) उस परमेश्वर को ही (विद्वान्) जानता हुआ व्यक्ति, (मृत्योः) मृत्यु से (न बिभाय) भयभीत नहीं होता।
टिप्पणी -
[धीरः="धी प्रज्ञावान्" (निघं० ३।९) +र (मत्वर्थीयः), तथा धैर्यवान्। धैर्यवान् इसलिये कि वह पापी को तत्काल उग्र दण्ड नहीं देता अपितु तप्संस्कार रूप में दण्ड देता है। आत्मानम्= वह सदा आत्मस्वरूप में रहता है, काय को धारण नहीं करता। परमेश्वरज्ञ व्यक्ति मृत्यु से भयभीत नहीं होता, क्योंकि शरीर त्याग के पश्चात् उसने परमेश्वर के आनन्दरस का पान करना है]।