Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 13
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 13/ मन्त्र 55
    ऋषिः - उशना ऋषिः देवता - प्रजापतिर्देवता छन्दः - निचृदतिधृतिः स्वरः - षड्जः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    5

    अ॒यं द॑क्षि॒णा वि॒श्वक॑र्मा॒ तस्य॒ मनो॑ वैश्वकर्म॒णं ग्री॒ष्मो मा॑न॒सस्त्रि॒ष्टुब् गै्रष्मी॑ त्रि॒ष्टुभः॑ स्वा॒रꣳ स्वा॒राद॑न्तर्य्या॒मोऽन्तर्या॒मात् प॑ञ्चद॒शः प॑ञ्चद॒शाद् बृ॒हद् भ॒रद्वा॑ज॒ऽ ऋषिः॑ प्र॒जाप॑तिगृहीतया॒ त्वया॒ मनो॑ गृह्णामि प्र॒जाभ्यः॑॥५५॥

    स्वर सहित पद पाठ

    अ॒यम्। द॒क्षि॒णा। वि॒श्वक॒र्मेति॑ वि॒श्वऽक॑र्मा। तस्य॑। मनः॑। वै॒श्व॒क॒र्म॒णमिति॑ वैश्वऽक॒र्म॒णम्। ग्री॒ष्मः। मा॒न॒सः। त्रि॒ष्टुप्। त्रि॒स्तुबिति॑ त्रि॒ऽस्तुप्। ग्रैष्मी॑। त्रि॒ष्टुभः॑। त्रि॒स्तुभ॒ इति॑ त्रि॒ऽस्तुभः॑। स्वा॒रम्। स्वा॒रात्। अ॒न्त॒र्या॒म इत्य॑न्तःया॒मः। अ॒न्त॒र्या॒मादित्य॑न्तःऽया॒मात्। प॒ञ्च॒द॒श इति॑ प॒ञ्च॒ऽद॒शः। प॒ञ्च॒द॒शादिति॑ पञ्चऽद॒शात्। बृ॒हत्। भ॒रद्वा॑ज॒ इति॑ भ॒रत्ऽवा॑जः। ऋषिः॑। प्र॒जाप॑तिगृहीत॒येति॑ प्र॒जाप॑तिऽगृहीतया। त्वया॑। मनः॑। गृ॒ह्णा॒मि॒। प्र॒जाभ्य॒ इति॑ प्र॒ऽजाभ्यः॑ ॥५५ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    अयन्दक्षिणा विश्वकर्मा तस्य मनो वैश्वकर्मणङ्ग्रीष्मो मानसस्त्रिष्टुब्ग्रैष्मी त्रिष्टुभः स्वारँ स्वारादन्तर्यामोन्तर्यामात्पञ्चदशः पञ्चदशाद्बृहद्भरद्वाजऽऋषिः प्रजापतिगृहीतया त्वया मनो गृह्णामि प्रजाभ्यः॥

    स्वर रहित पद पाठ

    अयम्। दक्षिणा। विश्वकर्मेति विश्वऽकर्मा। तस्य। मनः। वैश्वकर्मणमिति वैश्वऽकर्मणम्। ग्रीष्मः। मानसः। त्रिष्टुप्। त्रिस्तुबिति त्रिऽस्तुप्। ग्रैष्मी। त्रिष्टुभः। त्रिस्तुभ इति त्रिऽस्तुभः। स्वारम्। स्वारात्। अन्तर्याम इत्यन्तःयामः। अन्तर्यामादित्यन्तःऽयामात्। पञ्चदश इति पञ्चऽदशः। पञ्चदशादिति पञ्चऽदशात्। बृहत्। भरद्वाज इति भरत्ऽवाजः। ऋषिः। प्रजापतिगृहीतयेति प्रजापतिऽगृहीतया। त्वया। मनः। गृह्णामि। प्रजाभ्य इति प्रऽजाभ्यः॥५५॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 13; मन्त्र » 55
    Acknowledgment

    पदार्थ -
    পদার্থঃ- হে স্ত্রী ! যেমন (দক্ষিণা) দক্ষিণ দিশা হইতে (অয়ম্) এই (বিশ্বকর্মা) সকল কর্ম্মের নিমিত্ত বায়ুর সমান বিদ্বান্ গমন করেন (তস্য) সেই বায়ুর যোগ হইতে (বৈশ্বকর্মণম্) যদ্দ্বারা সকল কর্ম্ম সিদ্ধ হয় সেই (মনঃ) বিচার স্বরূপ প্রেরক মন (মানসঃ) মনের উষ্ণতা হইতে উৎপন্নের তুল্য (গ্রীষ্মঃ) রস নাশক গ্রীষ্ম ঋতু (গ্রৈষ্মী) গ্রীষ্ম ঋতুর ব্যাখ্যাতা (ত্রিষ্টুপ্) ত্রিষ্টুপ্ ছন্দ (ত্রিষ্টুভঃ) ত্রিষ্টুপ্ ছন্দের (স্বারম্) তাপ হইতে উৎপন্ন তেজ (স্বারাৎ) এবং তেজ হইতে (অন্তর্য়ামঃ) মধ্যাহ্নের প্রহরে বিশেষ দিন এবং (অন্তর্য়ামাৎ) মধ্যাহ্নের বিশেষ দিন হইতে (পঞ্চদশঃ) পনের তিথির পূরক স্তুতি যোগ্য পূর্ণিমা (পঞ্চদশাৎ) সেই পূর্ণিমা হইতে (বৃহৎ) বৃহৎ (ভরদ্বাজঃ) অন্ন বা বিজ্ঞানকে পুষ্টি এবং ধারণের নিমিত্ত (ঋষিঃ) শব্দজ্ঞান প্রাপ্ত করাইবার কর্ণ (প্রজাপতি গৃহীতয়া) প্রজাপালক পতি রাজা গ্রহণের বিদ্যা হইতে ন্যায়ের গ্রহণ করেন সেইরূপ আমি (ত্বয়া) তোমার সঙ্গে (প্রজাভ্যঃ) প্রজাদিগের জন্য (মনঃ) বিচারস্বরূপ বিজ্ঞানযুক্ত চিত্তের গ্রহণ বিজ্ঞানকে (গৃহ্নামি) গ্রহণ করি ॥ ৫৫ ॥

    भावार्थ - ভাবার্থঃ- স্ত্রী পুরুষদিগের উচিত যে, প্রাণের মন এবং মনের প্রাণ নিয়ামক, এইরূপ জানিয়া প্রাণায়াম দ্বারা আত্মাকে শুদ্ধ করিয়া পুরুষদের হইতে সম্পূর্ণ সৃষ্টির পদার্থের বিজ্ঞান স্বীকার করিবে ॥ ৫৫ ॥

    मन्त्र (बांग्ला) - অ॒য়ং দ॑ক্ষি॒ণা বি॒শ্বক॑র্মা॒ তস্য॒ মনো॑ বৈশ্বকর্ম॒ণং গ্রী॒ষ্মো মা॑ন॒সস্ত্রি॒ষ্টুব্ গ্রৈষ্মী॑ ত্রি॒ষ্টুভঃ॑ স্বা॒রম্ । স্বা॒রাদ॑ন্তর্য়্যা॒মো᳖ऽন্তর্য়া॒মাৎ প॑ঞ্চদ॒শঃ প॑ঞ্চদ॒শাদ্ বৃ॒হদ্ ভ॒রদ্বা॑জ॒ऽ ঋষিঃ॑ প্র॒জাপ॑তিগৃহীতয়া॒ ত্বয়া॒ মনো॑ গৃহ্ণামি প্র॒জাভ্যঃ॑ ॥ ৫৫ ॥

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - অয়ং দক্ষিণেত্যস্যোশনা ঋষিঃ । প্রজাপতির্দেবতা । নিচৃদতিধৃতিশ্ছন্দঃ ।
    ষড্জঃ স্বরঃ ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top