अथर्ववेद - काण्ड 11/ सूक्त 10/ मन्त्र 19
सूक्त - भृग्वङ्गिराः
देवता - त्रिषन्धिः
छन्दः - अनुष्टुप्
सूक्तम् - शत्रुनाशन सूक्त
त्रिष॑न्धे॒ तम॑सा॒ त्वम॒मित्रा॒न्परि॑ वारय। पृ॑षदा॒ज्यप्र॑णुत्तानां॒ मामीषां॑ मोचि॒ कश्च॒न ॥
स्वर सहित पद पाठत्रिऽसं॑धे । तम॑सा । त्वम् । अ॒मित्रा॑न् । परि॑ । वा॒र॒य॒ । पृ॒ष॒दा॒ज्यऽप्र॑नुत्तानाम् । मा । अ॒मीषा॑म् । मो॒चि॒ । क: । च॒न ॥१२.१९॥
स्वर रहित मन्त्र
त्रिषन्धे तमसा त्वममित्रान्परि वारय। पृषदाज्यप्रणुत्तानां मामीषां मोचि कश्चन ॥
स्वर रहित पद पाठत्रिऽसंधे । तमसा । त्वम् । अमित्रान् । परि । वारय । पृषदाज्यऽप्रनुत्तानाम् । मा । अमीषाम् । मोचि । क: । चन ॥१२.१९॥
अथर्ववेद - काण्ड » 11; सूक्त » 10; मन्त्र » 19
विषय - तमसा परिवारय [मोहनास्त्र]
पदार्थ -
१. (त्रिषन्धे) = हे 'जल, स्थल व वायु सेना का सन्धान करनेवाले सेनापते ! (त्वम्) = तू (तमसा) = धूम्रास्त्र द्वारा उत्पन्न किये गये अन्धकार से (अमित्रान् परिवारय) = शत्रुओं को घेर ले। शत्रु चारों ओर अन्धकार-ही-अन्धकार में होते हुए किंकर्तव्यमूढ़-से बन जाएँ। २. (पृषद् आग्य प्रणुत्तानाम्) = [पृष to kill आज्य-अंज् togo] विनाशकारी आक्रमण [धावे] से परे धकेले हुए (अमीषाम) = उन शत्रुओं में (कश्चन मा मोचि) = कोई भी छूटे नहीं। सब शत्रुओं का सफाया ही कर दिया जाए।
भावार्थ -
त्रिपन्धि को चाहिए कि वह शत्रुसैन्य को, अन्धकार-ही-अन्धकार में करके, विनाशक आक्रमण द्वारा समाप्त कर दे।
इस भाष्य को एडिट करें