Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 9/ मन्त्र 10
    ऋषिः - बृहस्पतिर्ऋषिः देवता - इन्द्राबृहस्पती देवते छन्दः - विराट् उत्कृति, स्वरः - षड्जः
    1

    दे॒वस्या॒हꣳ स॑वि॒तुः स॒वे स॒त्यस॑वसो॒ बृहस्पते॑रुत्त॒मं नाक॑ꣳ रुहेयम्। दे॒वस्या॒हꣳ स॑वि॒तुः स॒वे स॒त्यस॑वस॒ऽइन्द्र॑स्योत्त॒मं ना॑कꣳरुहेयम्। दे॒वस्या॒हꣳ स॑वि॒तुः स॒वे स॒त्यप्र॑सवसो॒ बृह॒स्पते॑रुत्त॒मं नाक॑मरुहम्। दे॒वस्या॒हꣳ स॑वि॒तुः स॒वे स॒त्यप्र॑सवस॒ऽइन्द्र॑स्योत्त॒मं नाक॑मरुहम्॥१०॥

    स्वर सहित पद पाठ

    दे॒वस्य॑। अ॒हम्। स॒वि॒तुः। स॒वे। स॒त्यस॑वस॒ इति॑ स॒त्यऽस॑वसः। बृह॒स्पतेः॑। उ॒त्त॒ममित्यु॑त्ऽत॒मम्। नाक॑म्। रु॒हे॒य॒म्। दे॒वस्य॑। अ॒हम्। स॒वि॒तुः। स॒वे। स॒त्यस॑वस॒ इति॑ स॒त्यऽसव॑सः। इन्द्र॑स्य। उ॒त्त॒ममित्यु॑त्ऽत॒मम्। नाक॑म्। रु॒हे॒य॒म्। दे॒वस्य॑। अ॒हम्। स॒वि॒तुः। स॒वे। स॒त्यप्र॑सवस॒ इति॑ स॒त्यऽप्र॑सवसः। बृह॒स्पतेः॑। उ॒त्त॒ममित्यु॑त्ऽत॒मम्। नाक॑म्। अ॒रु॒ह॒म्। दे॒वस्य॑। अ॒हम्। स॒वि॒तुः। स॒वे। स॒त्यप्र॑सवस॒ इति॑ स॒त्यऽप्र॑सवसः। इन्द्र॑स्य। उ॒त्त॒ममित्यु॑त्ऽत॒मम्। नाक॑म्। अ॒रु॒ह॒म् ॥१०॥


    स्वर रहित मन्त्र

    देवस्याहँ सवितुः सवे सत्यसवसो बृहस्पतेरुत्तमन्नाकँ रुहेयम् । देवस्याहँ सवितुः सवे सत्यसवस इन्द्रस्योत्तमन्नाकँ रुहेयम् । देवस्याहँ सवितुः सवे सत्यप्रसवसो बृहस्पतेरुत्तमन्नाकमरुहम् । देवस्याहँ सवितुः सवे सत्यप्रसवस इन्द्रस्योत्तमन्नाकमरुहम् ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    देवस्य। अहम्। सवितुः। सवे। सत्यसवस इति सत्यऽसवसः। बृहस्पतेः। उत्तममित्युत्ऽतमम्। नाकम्। रुहेयम्। देवस्य। अहम्। सवितुः। सवे। सत्यसवस इति सत्यऽसवसः। इन्द्रस्य। उत्तममित्युत्ऽतमम्। नाकम्। रुहेयम्। देवस्य। अहम्। सवितुः। सवे। सत्यप्रसवस इति सत्यऽप्रसवसः। बृहस्पतेः। उत्तममित्युत्ऽतमम्। नाकम्। अरुहम्। देवस्य। अहम्। सवितुः। सवे। सत्यप्रसवस इति सत्यऽप्रसवसः। इन्द्रस्य। उत्तममित्युत्ऽतमम्। नाकम्। अरुहम्॥१०॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 9; मन्त्र » 10
    Acknowledgment

    भावार्थ -

     ( अहम् ) मैं ( सवितुः ) सर्वप्रेरक, ( सत्यसवसः ) सत्य मार्ग पर चलने की आज्ञा देने वाले, ( बृहस्पतेः ) बृहती, बढ़ी भारी सेना के पालक, सेनाध्यक्ष के ( सवे ) आज्ञा, अनुशासन में रह कर और उसी प्रकार सर्वप्रेरक, सत्यमार्ग या उचित मार्ग में आज्ञा करने वाले, ( इन्द्र- स्य ) ऐश्वर्यवान् राजा के ( सबे ) शासन में रह कर ( उत्तमम् नाकम् ) सब से उत्कृष्ट, सुखमय लोक और पद को ( रुहेयम् ) प्राप्त होऊं ॥ शत० ५।१।५।१-५ ॥ 

    परमेश्वर के पक्ष में- ( देवस्य ) सर्वतः प्रकाशमान, ( सवितु: ) सकल जगत् के उत्पादक ( सत्यसवस: ) सत्य ऐश्वर्यवान् (बृहस्पतेः ) बृहती वेदवाणी और महती प्रकृति यादि के पालक स्वामी परमेश्वर के ( सवे ) उत्पन्न किये संसार में और ( सत्यसवसः इन्द्रस्य ) सत्य न्याययुक्त शासन वाले, इन्द्र परमैश्वर्यवान् सम्राट् या राजा के ( सर्वे ) ऐश्वर्य पा समृद्ध शासन में रहकर मैं ( उत्तमं नाकम् अधिरुहेयम् ) उत्तम दुःखरहित और सुख- मय आनन्द को प्राप्त होऊं ! 
    इसी प्रकार ( अहम् ) मैं (सवितुः ) सकल ऐश्वर्योत्पादक ( सत्य- प्रसवसः) सत्य ज्ञान के प्रसव करनेवाले सकल बोधों के जनक (बृहस्पतेः सवे) वेदवाणी के पालक आचार्य, विद्या प्रकाशक आचार्य के शासन में रहकर मैं ( उत्तमं नाकम् अरुहम् ) उत्तम सुखमय स्थिति को प्राप्त करूं । इसी प्रकार ( देवस्य ) धनुर्विद्या में विज्ञ (सवितुः ) विजयोत्पादक(सत्यप्रसवसः ) सत्य व्यवहारों और विजयों के कर्ता ( इन्द्रस्य ) शत्रुनाशक सेनापति के ( सवे ) शासन में रहकर में ( उत्तमं नाकम् अचरम् ) उत्तम सुख को प्राप्त होऊं ॥
     

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -

    इन्द्रा बृहस्पती देवते । विराड् उत्कृतिः । षड्जः ॥ 

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top