Loading...

काण्ड के आधार पर मन्त्र चुनें

  • अथर्ववेद का मुख्य पृष्ठ
  • अथर्ववेद - काण्ड 8/ सूक्त 1/ मन्त्र 19
    सूक्त - ब्रह्मा देवता - आयुः छन्दः - अनुष्टुप् सूक्तम् - दीर्घायु सूक्त

    उत्त्वा॑ मृ॒त्योर॑पीपरं॒ सं ध॑मन्तु वयो॒धसः॑। मा त्वा॑ व्यस्तके॒श्यो॒ मा त्वा॑घ॒रुदो॑ रुदन् ॥

    स्वर सहित पद पाठ

    उत् । त्वा॒ । मृ॒त्यो: । अ॒पी॒प॒र॒म् । सम् । ध॒म॒न्तु॒ । व॒य॒:ऽधस॑: । मा । त्वा॒ । व्य॒स्त॒ऽके॒श्य᳡: । मा । त्वा॒ । अ॒घ॒ऽरुद॑: । रु॒द॒न् ॥१.१९॥


    स्वर रहित मन्त्र

    उत्त्वा मृत्योरपीपरं सं धमन्तु वयोधसः। मा त्वा व्यस्तकेश्यो मा त्वाघरुदो रुदन् ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    उत् । त्वा । मृत्यो: । अपीपरम् । सम् । धमन्तु । वय:ऽधस: । मा । त्वा । व्यस्तऽकेश्य: । मा । त्वा । अघऽरुद: । रुदन् ॥१.१९॥

    अथर्ववेद - काण्ड » 8; सूक्त » 1; मन्त्र » 19

    पदार्थ -

    १. हे आयुष्काम पुरुष! (त्वा) = तुझे (मृत्योः उत् अपीपरम्) = मृत्यु से ऊपर उठाता हूँ, उचित उपायों के द्वारा तुझे मृत्यु से बचाता हूँ। (वयोधस:) = उत्तम अन्न व आयुष्य को धारण करनेवाले देव (सं धमन्तु) = [धयतिर्गतिकर्मा-नि०२।१४] तेरे सब अङ्ग-प्रत्यङ्गों को ठीक से संगत करें। २. असमय में मृत्यु के कारण (व्यस्तकेश्य:) = बिखरे हुए बालोंवाली बन्धु-योषाएँ [स्त्रियाँ] (त्वा मा रुदन्) = तेरा रोना न रोएँ तथा (अघरुदः) = मृत्युरूप व्यसन के कारण रोनेवाले ये बान्धव (त्वा मा) [रुदन्] = तेरी मृत्यु पर रोनेवाले न बनें। असमय की मृत्यु रोदन का कारण बनती ही है।

    भावार्थ -

    हम अकाल मृत्यु से न मरें, जिससे बन्धु-बान्धवों को हमारी मृत्यु पर रोना धोना न पड़े।

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top