Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 24
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 24/ मन्त्र 4
    ऋषिः - प्रजापतिर्ऋषिः देवता - मरुतादयो देवताः छन्दः - विराडतिधृतिः स्वरः - षड्जः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    6

    पृश्नि॑स्तिर॒श्चीन॑पृश्निरू॒र्ध्वपृ॑श्नि॒स्ते मा॑रु॒ताः फ॒ल्गूर्लो॑हितो॒र्णी प॑ल॒क्षी ताः सा॑रस्व॒त्यः प्लीहा॒कर्णः॑ शुण्ठा॒कर्णो॑ऽध्यालोह॒कर्ण॒स्ते त्वा॒ष्ट्राः कृ॒ष्णग्री॑वः शिति॒कक्षो॑ऽञ्जिस॒क्थस्तऽएे॑न्द्रा॒ग्नाः कृ॒ष्णाञ्जि॒रल्पा॑ञ्जि॒र्महाञ्जि॒स्तऽउ॑ष॒स्याः॥४॥

    स्वर सहित पद पाठ

    पृश्निः॑। ति॒र॒श्चीन॑पृश्नि॒रिति॑ तिर॒श्चीन॑ऽपृश्निः। ऊ॒र्ध्वपृ॑श्नि॒रित्यू॒र्ध्वऽपृ॑श्निः। ते। मा॒रु॒ताः। फ॒ल्गूः। लो॒हि॒तो॒र्णीति॑ लोहितऽऊ॒र्णी। प॒ल॒क्षी। ताः। सा॒र॒स्व॒त्यः᳖। प्ली॒हा॒कर्णः॑। प्ली॒ह॒कर्ण॒ इति॑ प्लीह॒ऽकर्णः॑। शु॒ण्ठा॒कर्णः॑। शु॒ण्ठ॒कर्णः॑ इति॑ शुण्ठ॒ऽकर्णः॑। अ॒ध्या॒लो॒ह॒कर्ण॒ इत्य॑ध्यालोह॒ऽकर्णः॑। ते। त्वा॒ष्ट्राः। कृ॒ष्णग्री॑व॒ इति॑ कृ॒ष्णऽग्री॑वः। शि॒ति॒कक्ष॒ऽइति॑ शिति॒ऽकक्षः॑। अ॒ञ्जि॒स॒क्थऽइत्य॑ञ्जिऽस॒क्थः। ते। ऐ॒न्द्रा॒ग्नाः। कृ॒ष्णाञ्जि॒रिति॑ कृ॒ष्णऽअ॑ञ्जिः। अल्पा॑ञ्जि॒रित्यल्प॑ऽअञ्जिः। म॒हाञ्जि॒रिति॑ म॒हाऽअ॑ञ्जिः। ते। उ॒ष॒स्याः᳖ ॥४ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    पृश्निस्तिरश्चीनपृश्निरूर्ध्वपृश्निस्ते मारुताः फल्गूर्लाहितोर्णी पलक्षी ताः सारस्वत्यः प्लीहाकर्णः शुण्ठाकर्णा द्धयालोहकर्णस्ते त्वाष्ट्राः कृष्णग्रीवः शितिकक्षोञ्जिसक्थस्तऽऐन्द्राग्नाः कृष्णाञ्जिरल्पाञ्जिर्महाञ्जिस्तऽउषस्याः ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    पृश्निः। तिरश्चीनपृश्निरिति तिरश्चीनऽपृश्निः। ऊर्ध्वपृश्निरित्यूर्ध्वऽपृश्निः। ते। मारुताः। फल्गूः। लोहितोर्णीति लोहितऽऊर्णी। पलक्षी। ताः। सारस्वत्यः। प्लीहाकर्णः। प्लीहकर्ण इति प्लीहऽकर्णः। शुण्ठाकर्णः। शुण्ठकर्णः इति शुण्ठऽकर्णः। अध्यालोहकर्ण इत्यध्यालोहऽकर्णः। ते। त्वाष्ट्राः। कृष्णग्रीव इति कृष्णऽग्रीवः। शितिकक्षऽइति शितिऽकक्षः। अञ्जिसक्थऽइत्यञ्जिऽसक्थः। ते। ऐन्द्राग्नाः। कृष्णाञ्जिरिति कृष्णऽअञ्जिः। अल्पाञ्जिरित्यल्पऽअञ्जिः। महाञ्जिरिति महाऽअञ्जिः। ते। उषस्याः॥४॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 24; मन्त्र » 4
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - हे मनुष्यांनो, (पृश्‍निः) असे पशू (पृश्‍निः) विचार करून, नीट परीक्षा करून पाळावेत की जे (तिरश्‍चीनपृश्‍निः) तिरपा स्पर्श आहे अथवा ज्याचा (ऊर्ध्वपृश्‍निः) उंच वा उत्तम स्पर्श आहे (ज्याच्या अंगावर हात फिरवल्यावर घसरतो का ज्याचा स्पर्श चांगला वाटतो) (ते) ते पशू (मारुताः) वायुदेवतामय जाणावेत. (वायूचे गुण असणारे समजावेत) जे (फल्गूः) फळें म्हणजे संतान देणारे (गर्भवान वा जन्म देणारे) आणि ज्यांच्या अंगावरील केस वा लोकर लाल रंगाची आहे व (पलक्षी) ज्यांचे डोळ्यात चपळ आहेत, (ताः) ते पशू (सारस्वत्यः) सरस्वतीदेवतामय जाणावेत. (प्लीहावर्णः) ज्यांचे कान प्लीहा () सारख्या आकाराचे असतात वा जे (शुण्ठाकर्णः) वाळलेल्या म्हणजे बुटक्या कानाचे आणि जे (अध्यालोहकर्णः) चांगल्या स्वर्णाच्या रंगाच्या कानाचे असतात (ते) तो सर्व (त्वाष्ट्राः) त्वष्टा देवता मय जाणावेत. याशिवाय जे (कृष्णग्रीवः) काळ्या गळ्याचे (शितीकण्ठः) ज्याची उजवी-डावी बाजू पांढरी असून जे (अञ्जिसक्थः) ज्यांची जंघा स्थूल असून शरीरापासून वेगळी वाढल्यासारखी दिसत असेल (ते) सर्व पशू (ऐन्द्राग्नाः) वायू आणि विद्युत देवतामय जाणावेत. तसेच (कृष्णाञ्जिः) ज्याची दुडकी चाल आहे वा जे पशु (अल्पाञ्जिः) हलस्या-चालीने चालतात वा जे (महाञ्जिः) तीव्र गतीने जातात, (ते )ते पशू (उषस्याः) उषा देवतामय जाणावेत ॥4॥

    भावार्थ - भावार्थ - जे पशू वा पक्षी पवनाच्या गुणांचे जे नदी, सूर्य, पवन आणि विद्युत या गुणांचे असतात वा जे प्रातः काळच्या गुणांचे असतात, त्या पशुंकडून त्यांना अनुकूल आहेत, अशीच कामें करून घ्यावीत. ॥4॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top