English
यजुर्वेद - अध्याय 28/ मन्त्र 31
ऋषिः - सरस्वत्यृषिः
देवता - वाण्यो देवताः
छन्दः - भुरिक् शक्वरी
स्वरः - धैवतः
2
होता॑ यक्ष॒त् पेश॑स्वतीस्ति॒स्रो दे॒वीर्हि॑र॒ण्ययी॒र्भार॑तीर्बृह॒तीर्म॒हीः पति॒मिन्द्रं॑ वयो॒धस॑म्। वि॒राजं॒ छन्द॑ऽइ॒हेन्द्रि॒यं धे॒नुं गां न वयो॒ दध॒द् व्यन्त्वाज्य॑स्य॒ होत॒र्यज॑॥३१॥
स्वर सहित पद पाठहोता॑। य॒क्ष॒त्। पेश॑स्वतीः। ति॒स्रः। दे॒वीः। हि॒र॒ण्ययीः॑। भार॑तीः। बृह॒तीः। म॒हीः। पति॑म्। इन्द्र॑म्। व॒यो॒धस॒मिति॑ वयः॒ऽधस॑म्। वि॒राज॒मिति॑ वि॒ऽराज॑म्। छन्दः॑। इ॒ह। इ॒न्द्रि॒यम्। धे॒नुम्। गाम्। न। वयः॑। दध॑त्। व्यन्तु॑। आज्य॑स्य। होतः॑। यज॑ ॥३१ ॥
स्वर रहित मन्त्र
होता यक्षत्पेशस्वतीस्तिस्रो देवीर्हिरण्ययीर्भारतीर्बृहतीर्महीः पतिमिन्द्रँवयोधसम् । विराजञ्छन्दऽइहेन्द्रियन्धेनुङ्गान्न वयो दधद्व्यन्त्वाज्यस्य होतर्यज ॥
स्वर रहित पद पाठ
होता। यक्षत्। पेशस्वतीः। तिस्रः। देवीः। हिरण्ययीः। भारतीः। बृहतीः। महीः। पतिम्। इन्द्रम्। वयोधसमिति वयःऽधसम्। विराजमिति विऽराजम्। छन्दः। इह। इन्द्रियम्। धेनुम्। गाम्। न। वयः। दधत्। व्यन्तु। आज्यस्य। होतः। यज॥३१॥
विषय - पुन्हा त्याच विषयी -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे (हातः) यज्ञ करणार्‍या मनुष्या, (होता) शुभगुणांचा ग्रहीता तो माणूस (इह) या जगात (हिरण्ययीः) स्वर्णाप्रमाणे प्रिय, (पेशस्वतीः) सुंदर रूपवती आणि (भारतीः) धारण करणार्‍या अशा (तिस्रः) त्या तीन स्त्रियांना मान देतो (बृहतीः) त्या अति गंभीर आणि (महीः) महान पुरूषांनी स्वीकारलेल्या (देवीः) दानशील स्त्रिया आहेत अथवा तीन प्रकारची वाणी आहे. (हिरण्ययी, पेशस्वती, भारती) (वयोधसम्) वयाने ज्येष्ठ (पतिम्) आपल्या रक्षक (इन्द्रम्) राजाला (तो मान देतो वा प्राप्त होतो) तसेच (विराजम्) विविध पदार्थांचे प्रकाशक (छन्दः) विराट छंदात सांगितलेल्या (वयः) वांछित पदार्थ आणि (इंद्रियम्) ऐंद्रिय सुख तो (यक्षत्) प्राप्त करतो. (तो माणूस वा राजा) (धेनचम्) दूध देणार्‍या (गाम्) गायी (न) प्रमाणे आम्हाला (व्यन्तु) प्राप्त होतो त्याच्या प्रमाणेच हे याज्ञिक मनुष्य, वरील सर्व पदार्थांना (दधत्) धारण करीत (आज्यस्य) प्राप्तव्य विज्ञानाचे फळ तुम्हीही (यज) प्राप्त करा. ॥31॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात उपमा व वाचकलुप्तोपमा अलंकार आहेत. जे लोक कर्म, उपासना आणि विज्ञान यांचे ज्ञान मिळविणारी वाणी बोलणे जाणतात, ते महान् कीर्तिवंत होतात. जशी एक गौ आपल्या वासरांना संतुष्ट करते, तसेच विद्वान जन मूर्खांना वा बालबुद्धी असलेल्या लोकांना संतुष्ट करतात. (आवश्यक तेवढे ज्ञान त्यांना देऊन त्यांचे समाधान करतात) ॥31॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal