English
अथर्ववेद - काण्ड 20/ सूक्त 96/ मन्त्र 6
सूक्त - पूरणः
देवता - इन्द्राग्नी, यक्ष्मनाशनम्
छन्दः - त्रिष्टुप्
सूक्तम् - सूक्त-९६
मु॒ञ्चामि॑ त्वा ह॒विषा॒ जीव॑नाय॒ कम॑ज्ञातय॒क्ष्मादु॒त रा॑जय॒क्ष्मात्। ग्राहि॑र्ज॒ग्राह॒ यद्ये॒तदे॑नं॒ तस्या॑ इन्द्राग्नी॒ प्र मु॑मुक्तमेनम् ॥
स्वर सहित पद पाठमु॒ञ्चामि॑ । त्वा॒ । ह॒विषा॑ । जीव॑नाय । कम् । अ॒ज्ञा॒त॒य॒क्ष्मात् । उ॒त । रा॒ज॒ऽय॒क्ष्मात् ॥ ग्राहि॑: । ज॒ग्राह॑ । यदि॑ । ए॒तत् । ए॒न॒म् । तस्या॑: । इ॒न्द्र॒ग्नी इति॑ । प्र । मु॒मु॒क्त॒म् । ए॒न॒म् ॥९६.६॥
स्वर रहित मन्त्र
मुञ्चामि त्वा हविषा जीवनाय कमज्ञातयक्ष्मादुत राजयक्ष्मात्। ग्राहिर्जग्राह यद्येतदेनं तस्या इन्द्राग्नी प्र मुमुक्तमेनम् ॥
स्वर रहित पद पाठमुञ्चामि । त्वा । हविषा । जीवनाय । कम् । अज्ञातयक्ष्मात् । उत । राजऽयक्ष्मात् ॥ ग्राहि: । जग्राह । यदि । एतत् । एनम् । तस्या: । इन्द्रग्नी इति । प्र । मुमुक्तम् । एनम् ॥९६.६॥
अथर्ववेद - काण्ड » 20; सूक्त » 96; मन्त्र » 6
मन्त्र विषय - ৬-১০-রোগনাশনোপদেশঃ
भाषार्थ -
[হে প্রাণী !] (ত্বা) তোমাকে (হবিষা) ভক্তি সহকারে (কম্) সুখময় (জীবনায়) জীবনের জন্য (অজ্ঞাতয়ক্ষ্মাৎ) অপ্রকট রোগ থেকে (উত) এবং (রাজয়ক্ষ্মাৎ) রাজ রোগ থেকে (মুঞ্চামি) আমি মুক্ত করি। (যদি) যে (গ্রাহিঃ) বন্ধনকারী পীড়া [গাঁটের রোগ] (এতৎ) এই সময়ে (এনম্) এই প্রাণী কে (জগ্রাহ) ধরেছে, (তস্যাঃ) সেই [পীড়া] থেকে (ইন্দ্রাগ্নী) হে সূর্য এবং অগ্নি ! (এনম্) এই [প্রাণী] কে (প্র মুমুক্তম্) তুমি মুক্ত করো ॥৬॥
भावार्थ - সদ্বৈদ্য/পূর্ণ বিদ্বান গুপ্ত ও প্রকট রোগগুলো থেকে বিচারপূর্বক রোগী কে সুস্থ করে, এভাবেই প্রত্যেক মনুষ্য (ইন্দ্রাগ্নী) সূর্য ও অগ্নি অর্থাৎ সূর্য থেকে শুরু করে অগ্নি পর্যন্ত অর্থাৎ দিব্য এবং পার্থিব সমস্ত পদার্থ থেকে উপকার নিয়ে, অথবা সূর্য ও অগ্নির সমান তেজস্বী বিদ্বানদের সাথে মিলে, নিজেদের দোষ কে মিটিয়ে যশস্বী হোক॥৬॥
इस भाष्य को एडिट करें