Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 18/ मन्त्र 55
    ऋषिः - गालव ऋषिः देवता - इन्दु र्देवता छन्दः - आर्षी जगती स्वरः - निषादः
    1

    विश्व॑स्य मू॒र्द्धन्नधि॑ तिष्ठसि श्रि॒तः स॑मु॒द्रे ते॒ हृद॑यम॒प्स्वायुर॒॑पो द॑त्तोद॒धिं भि॑न्त। दि॒वस्प॒र्जन्या॑द॒न्तरि॑क्षात् पृथि॒व्यास्ततो॑ नो॒ वृष्ट्या॑व॥५५॥

    स्वर सहित पद पाठ

    विश्व॑स्य। मू॒र्द्धन्। अधि॑। ति॒ष्ठ॒सि॒। श्रि॒तः। स॒मु॒द्रे। ते॒। हृद॑यम्। अ॒प्सु। आयुः॑ अ॒पः। द॒त्त॒। उ॒द॒धिमित्यु॑द॒ऽधिम्। भि॒न्त॒। दि॒वः। प॒र्जन्या॑त्। अ॒न्तरि॑क्षात्। पृ॒थि॒व्याः। ततः॑। नः॒। वृष्ट्या॑। अ॒व॒ ॥५५ ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    विश्वस्य मूर्धन्नधि तिष्ठसि श्रितः समुद्रे ते हृदयमप्स्वायुरपो दत्तोदधिम्भिन्त्त । दिवस्पर्जन्यादन्तरिक्षात्पृथिव्यास्ततो नो वृष्ट्याव ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    विश्वस्य। मूर्द्धन्। अधि। तिष्ठसि। श्रितः। समुद्रे। ते। हृदयम्। अप्सु। आयुः अपः। दत्त। उदधिमित्युदऽधिम्। भिन्त। दिवः। पर्जन्यात्। अन्तरिक्षात्। पृथिव्याः। ततः। नः। वृष्ट्या। अव॥५५॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 18; मन्त्र » 55
    Acknowledgment

    भावार्थ -
    हे राजन् ! सभापते ! तू ( विश्वस्य मूर्धन् अधि तिष्ठसि ) सूर्य के समान समस्त राष्ट्र के शिर पर से विराजता है । तू ( श्रित: ) समस्त प्रजाओं द्वारा आश्रय किया है । (ते) तेरा ( हृदयम ) हृदय (समुद्रे) अन्तरिक्ष के समान व्यापक सर्वोपकारक परमेश्वर में मग्न हो । ( अप्सु आयुः ) प्रजाओं के उपकार के कार्यों में तेरा जीवन व्यतीत हो । तू (अप: दत्त ) ज्ञानों और उत्तम कर्मों का उपदेश कर । अथवा (अप: दत्त ) राष्ट्र में मेघ के समान कृषि आदि के निमित्त जलों को प्रदान कर और ( उदधिं भिन्त ) जिस प्रकार वायु जल धारण करने वाले मेघ का भेदन करता है उसी प्रकार तु भी जल के धारण करने वाले स्रोतों और नदी प्रवाहों को काट काट कर राष्ट्र में नहरों के रूप में बहा । ( दिवः) सूर्य से या आकाश से ( पर्जन्यात् ) मेघ से, ( अन्तरिक्षात् ) अन्तरिक्षगत वायु से और ( पृथिव्याः ) पृथिवी से तथा ( ततः ) जहां कहीं भी जल हो वहां से प्रजा को जल प्राप्त करा और (नः) हमें ( वृष्ट्या ) मेघ के समान समस्त सुखों की वृष्टि से ( अव ) पालन कर । शत० ९ । ४ । ४ । १२ ॥

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - अग्निर्देवता । आर्षी जगती । निषादः ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top