Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 14
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 14/ मन्त्र 31
    ऋषिः - विश्वदेव ऋषिः देवता - प्रजापतिर्देवता छन्दः - निचृदतिधृतिः स्वरः - षड्जः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    4

    नव॑विꣳशत्याऽस्तुवत॒ वन॒स्पत॑योऽसृज्यन्त॒ सोमोऽधि॑पतिरासी॒त्। एक॑त्रिꣳशताऽस्तुवत प्र॒जाऽ अ॑सृज्यन्त॒ यवा॒श्चाय॑वा॒श्चाधि॑पतयऽआस॒न्। त्रय॑स्त्रिꣳशताऽस्तुवत भू॒तान्य॑शाम्यन् प्र॒जाप॑तिः परमे॒ष्ठ्यधि॑पतिरासीत्॥३१॥

    स्वर सहित पद पाठ

    नव॑विꣳश॒त्येति॒ नव॑ऽविꣳशत्या। अ॒स्तु॒व॒त॒। वन॒स्पत॑यः। अ॒सृ॒ज्य॒न्त॒। सोमः॑। अधि॑पति॒रित्यधि॑ऽपतिः। आ॒सी॒त्। एक॑त्रिꣳश॒तेत्येक॑ऽत्रिꣳशता। अ॒स्तु॒व॒त॒। प्र॒जा इति॑ प्र॒ऽजाः। अ॒सृ॒ज्य॒न्त॒। यवाः॑। च॒। अय॑वाः। च॒। अधि॑पतय॒ इत्यधि॑ऽपतयः। आ॒स॒न्। त्रय॑स्त्रिꣳश॒तेति॒ त्रयः॑ऽत्रिꣳशता। अ॒स्तु॒व॒त॒। भू॒तानि॑। अ॒शा॒म्य॒न्। प्र॒जाप॑ति॒रिति॑ प्र॒जाऽप॑तिः। प॒र॒मे॒ष्ठी। प॒र॒मे॒ऽस्थीति॑ परमे॒ऽस्थी। अधि॑पति॒रित्यधि॑ऽपतिः। आ॒सी॒त् ॥३१ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    नवविँशत्यास्तुवत वनस्पतयोसृज्यन्त सोमोधिपतिरासीदेकत्रिँशतास्तुवत प्रजाऽअसृज्यन्त यवाश्चायवाश्चाधिपतयऽआसँस्त्रयस्त्रिँशतास्तुवत भूतान्यशाम्यन्प्रजापतिः परमेष्ठ्यधिपतिरासील्लोकन्ताऽइन्द्रम्॥ गलितमन्त्रा--- लोकम्पृण च्छिद्रम्पृणाथो सीद धु्रवा त्वम् । इन्द्राग्नी त्वा बृहस्पतिरस्मिन्योनावसीषदन् ॥ ताऽअस्य सूददोहसः सोमँ श्रीणन्ति पृश्नयः । जन्मन्देवानाँविशस्त्रिष्वा रोचने दिवः ॥ इन्द्रँविश्वाऽअवीवृधन्त्समुद्रव्यचसङ्गिरः रथीतमँ रथीनां वाजानाँ सत्पतिम्पतिम्॥

    स्वर रहित पद पाठ

    नवविꣳशत्येति नवऽविꣳशत्या। अस्तुवत। वनस्पतयः। असृज्यन्त। सोमः। अधिपतिरित्यधिऽपतिः। आसीत्। एकत्रिꣳशतेत्येकऽत्रिꣳशता। अस्तुवत। प्रजा इति प्रऽजाः। असृज्यन्त। यवाः। च। अयवाः। च। अधिपतय इत्यधिऽपतयः। आसन्। त्रयस्त्रिꣳशतेति त्रयःऽत्रिꣳशता। अस्तुवत। भूतानि। अशाम्यन्। प्रजापतिरिति प्रजाऽपतिः। परमेष्ठी। परमेऽस्थीति परमेऽस्थी। अधिपतिरित्यधिऽपतिः। आसीत्॥३१॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 14; मन्त्र » 31
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - हे मनुष्यांनो, ज्याने निर्माण केल्यामुळे (सोम:) औषधींमधे (अधिपति) उत्तम औषध (स्वास्थ प्रद उपकारक) गुण (आसीत्) आहे, ज्याने त्या (वनस्पतय:) पिंपळ आदी वनस्पतींचे (असृज्यन्त) निर्माण केले आहे, तुम्ही त्या परमेश्वराची (नवविंशत्या) एकोनतीस प्रकारच्या वनस्पतीगुणांनी (अस्तुवत) स्तुती करा (परमेश्वराने औषधींमधे रोगनिवारक, रोगप्रतिरोधक गुण वा प्रभाव दिला आहे, म्हणून त्याचे आभार माना) ज्याने निर्मिलेले (यवा:) समष्टि रुप पर्वत आदी (च) आणि त्रसरेणु आदी (अयवा:) तसेच प्रकृतीचे भिन्न-भिन्न अवयव, सत्व, रज, आणि तमोगुण (च) आणि परमाणू आदी (अधियतमय:) या सर्वांचा जो मुक्त कारण रूप अध्यक्ष (आसन्) आहे, तसेच ज्याने (प्रजा:) उत्तम प्रसिद्ध औषधी (असृन्यन्त) निर्मिल्या आहेत, तुम्ही त्या परमेश्वराची (एकत्रिंशता) एकवीस प्रजेच्या अवयवांनी (अस्तुवत) प्रशंसा करा. ज्याच्या शक्ती व प्रभावामुळे (भूतानि) प्रकृतीचे परिणाम महत्त्वत्वाचे होणारे उपद्रव (अशाम्यन्) शान्त होतात आणि जो (प्रजापति:) प्रजेचा (प्राणिमात्रांचा) रक्षक आहे, तो (परमेष्ठी) परमेश्वराप्रमाणे व्यापक आकाशामध्ये व्यापक होऊन स्थित आहे, तोच (अधिपति:) सर्वाधिष्ठाता (आसीत्) आहे. त्या परमेश्वराची तुम्ही (त्रयंस्त्रिंशता) महाभूतांच्या तेहतीस गुणांनी (अस्तुवत) प्रशंसा करा ॥31॥

    भावार्थ - भावार्थ - ज्या परमेश्वराने लोकरक्षणासाठी वनस्पती आदी औषधींची रचना केली आहे आणि ज्याने त्याचे धारण, पालन व व्यवस्थापन केले आहे, त्याचीच उपासना सर्व मनुष्यांनी केली पाहिजे. ॥31॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top