Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 14
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 14/ मन्त्र 30
    ऋषिः - विश्वदेव ऋषिः देवता - जगदीश्वरो देवता छन्दः - स्वराड् ब्राह्मी जगती, ब्राह्मी पङ्क्तिः स्वरः - निषादः, पञ्चमः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    2

    न॒व॒द॒शभि॑रस्तुवत शूद्रा॒र्य्याव॑सृज्येतामहोरा॒त्रेऽ अधि॑पत्नीऽ आस्ता॒म्। एक॑विꣳशत्यास्तुव॒तैक॑शफाः प॒शवो॑ऽसृज्यन्त॒ वरु॒णोऽधि॑पतिरासी॒त्। त्रयो॑विꣳशत्यास्तुवत क्षु॒द्राः प॒शवो॑ऽसृज्यन्त पू॒षाधि॑पतिरासी॒त्। पञ्च॑विꣳशत्यास्तुवताऽऽर॒ण्याः प॒शवो॑ऽसृज्यन्त वा॒युरधि॑पतिरासीत्। स॒प्तवि॑ꣳशत्यास्तुवत॒ द्यावा॑पृथि॒वी व्यै॑तां॒ वस॑वो रु॒द्रोऽ आ॑दि॒त्याऽ अ॑नु॒व्यायँ॒स्तऽ ए॒वाधि॑पतयऽ आसन्॥३०॥

    स्वर सहित पद पाठ

    न॒व॒द॒शभि॒रिति॑ नवऽद॒शभिः॑। अ॒स्तु॒व॒त॒। शू॒द्रा॒र्य्यौ। अ॒सृ॒ज्ये॒ता॒म्। अ॒हो॒रा॒त्र इत्य॑हो॒रा॒त्रे। अधि॑पत्नी॒ इत्यधि॑ऽपत्नी। आ॒स्ता॒म्। एक॑विꣳश॒त्येक॑ऽविꣳशत्या। अ॒स्तु॒व॒त॒। एक॑शफा॒ इत्येक॑ऽशफाः॒। प॒शवः॑। अ॒सृ॒ज्य॒न्त॒। वरु॑णः। अधि॑पति॒रित्यधि॑ऽपतिः। आ॒सी॒त्। त्रयो॑विꣳश॒त्येति॒ त्रयः॑ऽविंशत्या। अ॒स्तु॒व॒त॒। क्षु॒द्राः। प॒शवः॑। अ॒सृ॒ज्य॒न्त॒। पू॒षा। अधि॑पति॒रित्यधि॑ऽपतिः। आ॒सी॒त्। पञ्च॑विꣳश॒त्येति॒ पञ्च॑ऽविꣳशत्या। अ॒स्तु॒व॒त॒। आ॒र॒ण्याः। प॒शवः॑। अ॒सृ॒ज्य॒न्त॒। वा॒युः। अधि॑पति॒रित्यधि॑ऽपतिः। आ॒सी॒त्। स॒प्तविं॑ꣳश॒त्येति॑ स॒प्तऽविं॑ꣳशत्या। अ॒स्तु॒व॒त॒। द्यावा॑पृथि॒वी इति॑ द्यावा॑पृथि॒वी। वि। ऐ॒ता॒म्। वस॑वः। रु॒द्राः। आ॒दि॒त्याः। अ॒नु॒व्या᳖य॒न्नित्य॑नु॒ऽव्या᳖यन्। ते। ए॒व। अधि॑पतय॒ इत्यधि॑ऽपतयः। आ॒स॒न् ॥३० ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    नवदशभिरस्तुवत शूद्रार्यावसृज्येतामहोरात्रेऽअधिपत्नीऽआस्तामेकविँशत्यास्तुवतैकशफाः पशवोसृज्यन्त वरुणो धिपतिरासीत्त्रयोविँशत्यास्तुवत क्षुद्राः पशवोसृज्यन्त पूषाधिपतिरासीत्पञ्चविँशत्यास्तुवतारण्याः पशवोसृज्यन्त वायुरधिपतिरासीत्सप्तविँशत्यास्तुवत द्यावापृथिवी व्यैताँवसवो रुद्राऽआदित्याऽअनुव्यायँस्तऽएवाधिपतय आसन्नवविँशत्यास्तुवत ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    नवदशभिरिति नवऽदशभिः। अस्तुवत। शूद्रार्य्यौ। असृज्येताम्। अहोरात्र इत्यहोरात्रे। अधिपत्नी इत्यधिऽपत्नी। आस्ताम्। एकविꣳशत्येकऽविꣳशत्या। अस्तुवत। एकशफा इत्येकऽशफाः। पशवः। असृज्यन्त। वरुणः। अधिपतिरित्यधिऽपतिः। आसीत्। त्रयोविꣳशत्येति त्रयःऽविंशत्या। अस्तुवत। क्षुद्राः। पशवः। असृज्यन्त। पूषा। अधिपतिरित्यधिऽपतिः। आसीत्। पञ्चविꣳशत्येति पञ्चऽविꣳशत्या। अस्तुवत। आरण्याः। पशवः। असृज्यन्त। वायुः। अधिपतिरित्यधिऽपतिः। आसीत्। सप्तविंꣳशत्येति सप्तऽविंꣳशत्या। अस्तुवत। द्यावापृथिवी इति द्यावापृथिवी । वि। एेताम्। वसवः। रुद्राः। आदित्याः। अनुव्यायन्नित्यनुऽव्यायन्। ते। एव। अधिपतय इत्यधिऽपतयः। आसन्॥३०॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 14; मन्त्र » 30
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    शब्दार्थ - हे मनुष्यांनो, ज्याने उत्पन्न केलेले (अहोरात्रे) रात्र आणि दिवस (अधिपत्नी सर्वांनी कर्मप्रवृत्त (आस्ताम्) करतात, ज्याने (शूद्रार्य्यौ) शूद्न आणि आर्य द्विज वर्णांची (असृज्येताम्) रचना, केली आहे, तुम्ही त्या परमेश्वराची (नवदशभि:) दशप्राण:, पाच महाभूत, मन, बुद्धी, चित्त आणि अहंकाराद्वारे (अस्तुवत) स्तुती करा. ज्या परमेश्वराने उत्पन्न केलेले (वरूण:) जलतत्त्व (अधिपति:) सर्व प्राण्यांना प्राण्याहून प्रिय (आसीत्) आहे, ज्याने (एकशफा:) एक युद असलेल्या घोडे आदी (पशव:) पशू (असृज्यन्त) उत्पन्न केले आहेत, त्या परमेश्वराची तुम्ही (एकविंशव्या) माणसाच्या एकवीस अवयवांनी (अस्तुवत) स्तुती करा. ( 20 बोटे आणि 1 मन या अन---- त्याचे अस्तित्व अनुभवा) ज्याने रचलेली (पूषा) ही पुष्टिकारक भूमी (अधिपति:) सर्वांचे रक्षण करणारी (आसीत्) आहे, ज्यस्ने (क्षुद्रा) अतिसुक्ष्म जीववांपासून ते नकुल (मुंगुस) सारखे क्षुद्र छोट्या पशू प्राण्यांची (असृज्यन्त) रचना केली आहे, ज्या परमेश्वराची तुम्ही (त्रयोविंशत्या) पशूंच्या तेवीस अवयवांनी (अस्तुवत) स्तुती करा^( 4 पाय, 4 स्तन, 2 डोळे, 2 कान, 2 शिंगे, 1 नाक, 1 तोंड, 1 शेपटी आणि 4 खूर, अशा तेवीस अंगांत म्हणजे सर्वात परमेश्वराचे रचना कौशल्य पहा) ज्याने निर्माण केलेला (वायु:) वायू (अधिपती:) सर्वांचा पालनकर्ता (आसीत्) आहे, ज्याने (आरण्या:) वनात राहणार्‍या (पशव:) सिंह आदी पशूंची (असृज्यन्त) रचना केली आहे, त्या परमेश्वराची तुम्ही (पञ्चविंशत्या) अनेक लहान-मोठ्या वन्य प्राण्यांच्या अवयवांची म्हणजे त्यांच्या अवयवांतील अद्भुत रचना-कौशल्याची (अस्तुवत) स्तुती करा. ज्याद्वारे निर्मित (द्यावापृथिवी) आकाश आणि भूमी (ऐताम्) तुम्हांस प्राप्त झाले आहेत, ज्या निर्माण केल्यामुळे (वसव:) अग्नी आदी आठ पदार्थ अथवा प्रथम कोटीचे विद्वान (जगात) आहेत, तसेच (रुद्रा:) प्राण आदी वायू अथवा मध्यम कोटीचे विद्वान आहेत, तसेच (आदित्मा:) बारा महिने अथवा उत्तम विद्वान (अनुव्यायन्) (लोकांच्या कल्याण्याकरिता) उत्पन्न झाले आहेत व तुम्हास अनुकूल आहेत, (ते) (हे )(एव) अग्नी, प्राण व मास अथवा प्रथम, मध्यम, उत्तम कोटीचे विद्वान (अधिपतय:) सर्वांचे अधिपति (मार्गदर्शक) (आसन्) होतात, तुम्ही (सप्तविंशत्या) वन्य पशूंच्या अंगीं असलेल्या सत्तावीस गुणांनी त्या परमेश्वराची (अस्तुकत) स्तुती करा ॥30॥

    भावार्थ - भावार्थ - हे मनुष्यांनो, ज्या परमात्म्याने ब्राह्मण, क्षत्रिय, वैश्य आणि शुद्र् या वर्णांची रचना केली आहे, ज्याने दस्युजनांची उत्पत्ती केली आहे (जे आपल्या पूर्वकर्मांचे फळ म्हणून दस्यु वा दरोडेखोर झाले आहेत) ज्याने विशाल आणि सुक्ष्म प्राण्यांचे शरीर रचले तसेच ज्याने लहान-बुद्र जीवांना देखील आपल्या रक्षणाचे सांधनें दिली आहेत, आणि ज्याचे रचलेल्या सृष्टीमधे अल्पज्ञ वा पूर्णज्ञ विद्वानही आहेत, तुम्ही त्या परमेश्वराची उपासना करीत जा ॥30॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top