यजुर्वेद - अध्याय 34/ मन्त्र 20
ऋषिः - गोतम ऋषिः
देवता - सोमो देवता
छन्दः - निचृत् त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
2
अषा॑ढं यु॒त्सु पृत॑नासु॒ पप्रि॑ꣳ स्व॒र्षाम॒प्सां वृ॒जन॑स्य गो॒पाम्।भ॒रे॒षु॒जा सु॑क्षि॒तिꣳ सु॒श्रव॑सं॒ जय॑न्तं॒ त्वामनु॑ मदेम सोम॥२०॥
स्वर सहित पद पाठअषा॑ढम्। यु॒त्स्विति॑ यु॒त्ऽसु। पृत॑नासु। पप्रि॑म्। स्व॒र्षाम्। स्वःसामिति॑ स्वः॒ऽसाम्। अ॒प्साम्। वृ॒जन॑स्य। गो॒पाम् ॥ भ॒रे॒षु॒जामिति॑ भरेषु॒ऽजाम्। सु॒क्षि॒तिमिति॑ सुऽक्षि॒तिम्। सु॒श्रव॑स॒मिति॑ सु॒ऽश्रव॑सम्। जय॒न्तम्। त्वाम्। अनु॑ म॒दे॒म॒। सो॒म॒ ॥२० ॥
स्वर रहित मन्त्र
अषाढँयुत्सु पृतनासु पप्रिँ स्वर्षामप्साँ वृजनस्य गोपाम् । भरेषुजाँ सुक्षितिँ सुश्रवसञ्जयन्तं त्वामनु मदेम सोम ॥
स्वर रहित पद पाठ
अषाढम्। युत्स्विति युत्ऽसु। पृतनासु। पप्रिम्। स्वर्षाम्। स्वःसामिति स्वःऽसाम्। अप्साम्। वृजनस्य। गोपाम्॥ भरेषुजामिति भरेषुऽजाम्। सुक्षितिमिति सुऽक्षितिम्। सुश्रवसमिति सुऽश्रवसम्। जयन्तम्। त्वाम्। अनु मदेम। सोम॥२०॥
विषय - राजधर्मा विषयी -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - (सैनिकांचे, प्रजाजनांचे वा राजपुरुषांचे वचन राजप्रत) हे (सोम) समस्त ऐश्वर्यवान राजा अथवा सेनापती, आम्ही (सैनिक वा प्रजाजन) (युत्सु) युद्धामधे (आषाढम्) असह्य अशा (पृतनासु) शत्रुसैन्याशी (पप्रिम्) पूर्ण शक्तीनिशी लढणार्या आमचे रक्षक अशा आपणाला (संपूर्ण अनुमोदन वा सहाय्य देतो) (स्वर्षाम्) सुख उपभोगणार्या (अप्साम्) जल वा प्राण (उत्साह व प्रेरणा) देणार्या तसेच (वृजनाय) (गोपाम्) बळाचे रक्षक अशा (आपणास अनुमोदन देतो) तसेच (भरेषुजाम्) घोर युद्ध जिंकणार्या (सुक्षितिम्) सुंदर भूमीवर राज्य करणार्या आणि (सुश्रवसम्) उपयोगी अन्नादी पदार्थांनी वा यशाने समृद्ध तसेच (जयन्तम्) सदा शत्रूंना सदा जिंकणार्या (त्वाम्) आपल्यासारख्या वीर सेनाध्यक्षाचे (अनु, मदेम) अनुमोदन करतो (आपल्या रणनीतीचे समर्थन करतो व आपणास सर्वतोपरी सहाय्य करण्याचे वचन देतो) ॥20॥
भावार्थ - भावार्थ - ज्या राज्याच्या वा सेनापतीच्या उत्तम स्वभावामुळे त्याचे राजपुरुष (शासकीय अधिकारी) सैनिकगण आणि प्रजाजन प्रसन्न असतात आणि ज्या राजपुरुष आदींच्या वर्तनाने राजादेखील प्रसन्न असतो, तिथे विजय ठरलेला असून तेथील ऐश्वर्य स्थायी होतो आणि त्या राज्याची सर्वत्र कीर्ती पसरते ॥20॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal