ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 67/ मन्त्र 14
ऋषिः - मत्स्यः साम्मदो मान्यो वा मैत्रावरुणिर्बहवो वा मत्स्या जालनध्दाः
देवता - आदित्याः
छन्दः - निचृद्गायत्री
स्वरः - षड्जः
ते न॑ आ॒स्नो वृका॑णा॒मादि॑त्यासो मु॒मोच॑त । स्ते॒नं ब॒द्धमि॑वादिते ॥
स्वर सहित पद पाठते । नः॒ । आ॒स्नः । वृका॑णाम् । आदि॑त्यासः । मु॒मोच॑त । स्ते॒नम् । ब॒द्धम्ऽइ॑व । अ॒दि॒ते॒ ॥
स्वर रहित मन्त्र
ते न आस्नो वृकाणामादित्यासो मुमोचत । स्तेनं बद्धमिवादिते ॥
स्वर रहित पद पाठते । नः । आस्नः । वृकाणाम् । आदित्यासः । मुमोचत । स्तेनम् । बद्धम्ऽइव । अदिते ॥ ८.६७.१४
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 67; मन्त्र » 14
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 53; मन्त्र » 4
Acknowledgment
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 53; मन्त्र » 4
Acknowledgment
भाष्य भाग
इंग्लिश (1)
Meaning
Mother Aditi, caught up like thieves, we are in the jaws of wolves. May the Adityas save us from the mouth of wolfish exploiters.
मराठी (1)
भावार्थ
प्रजेची लूट कशी होते याचे दृश्य पाहावयाचे असेल तर डोळे उघडे ठेवून गावागावात पाहा. माणसे, लांडगे व वाघापेक्षा जास्त स्वजातीचे हिंसक बनत आहेत. सभेने या उपद्रवापासून प्रजेचे रक्षण करावे ॥१४॥
संस्कृत (1)
विषयः
N/A
पदार्थः
हे आदित्यासः=आदित्याः सभ्याः ! वृकाणां=हिंसकानां वृकवद्भयङ्कराणाम् । आस्नः=आस्यात् । नः=अस्मान् । मुमोचत=मोचत । हे अदिते=सभे ! बद्धं स्तेनमिव दुर्भिक्षादिपापैः पीडितान् जनान् मोचय ॥१४ ॥
हिन्दी (3)
विषय
N/A
पदार्थ
(आदित्यासः) हे सभासदों ! (वृकाणाम्) हिंसक, चोर, डाकू और द्रोही असत्यवादी और वृक पशु के समान भयङ्कर जनों के (आस्नः) मुख से (नः) हम प्रजाओं को (मुमोचत) बचाओ (अदिते) हे सभे ! (बद्धम्+स्तेनम्) बद्ध चोर को जैसे छोड़ते हैं, वैसे दुर्भिक्षादि पापों से पीड़ित और बद्ध हम लोगों को बचाइये ॥१४ ॥
भावार्थ
प्रजा कितने प्रकारों से लूटी जाती है, इसका दृश्य यदि देखना हो, तो आँख फैलाकर ग्राम-ग्राम में देखो । मनुष्य वृकों और व्याघ्रों से भी बढ़कर स्वजातियों के हिंसक बन रहे हैं । सभा को उचित है कि इन उपद्रवों से प्रजा की रक्षा करे ॥१४ ॥
विषय
तेजस्वी विद्वान् पुरुषों के कर्त्तव्य।
भावार्थ
( आदित्यासः ) हे तेजस्वी पुरुषो ! हे ( अदिते ) अखण्ड शासनकारिणि ! मातृवत् पालिके! प्रभुशक्ते ! तू ( बद्धम् इव स्तेनं ) बंधे चोर के समान बन्धन में बद्ध ( नः ) हमें ( वृकाणां आस्नः) भेड़ियों के तुल्य मुंह फाड़ कर खाने को आने वाले दुष्ट हिंसकों के मुखों से ( मुमोचत ) छुड़ाओ।
टिप्पणी
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर
मत्स्यः सांमदो मान्यो वा मैत्रावरुणिर्बहवो वा मत्स्या जालनद्धा ऋषयः॥ आदित्या देवताः। छन्दः—१—३, ५, ७, ९, १३—१५, २१ निचृद् गायत्री। ४, १० विराड् गायत्री। ६, ८, ११, १२, १६—२० गायत्री॥
विषय
अदिति + आदित्य
पदार्थ
[१] (आदित्यासः) = हे आदित्य पुरुषो! सब अच्छाइयों को अपने अन्दर धारण करनेवाले पुरुषों! (ते) = वे आप (नः) = हमें भी (वृकाणाम्) = भेड़िए की तरह हमारा हिंसन करनेवाली अशुभवृत्तियों के (आस्नः) = मुख से-उनका शिकार हो जाने से मुमोचत छुड़ाओ। [२] हे (अदिते) = स्वास्थ्य की देवते ! तू (बद्धं स्तेनम् इव) = बंधे चोर के समान-वासनाओं से जकड़े हुए मुझको इनके बन्धन से छुड़ाने का अनुग्रह कर ।
भावार्थ
भावार्थ- हम स्वास्थ्य व सत्पुरुषों के संग से वासनाओं का शिकार होने से बचें।
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal