यजुर्वेद - अध्याय 2/ मन्त्र 18
ऋषिः - परमेष्ठी प्रजापतिर्ऋषिः
देवता - विश्वेदेवा देवताः
छन्दः - स्वराट् त्रिष्टुप्,
स्वरः - धैवतः
2
स॒ꣳस्र॒वभा॑गा स्थे॒षा बृ॒हन्तः॑ प्रस्तरे॒ष्ठाः प॑रि॒धेया॑श्च दे॒वाः। इ॒मां वाच॑म॒भि विश्वे॑ गृ॒णन्त॑ऽआ॒सद्या॒स्मिन् ब॒र्हिषि॑ मादयध्व॒ꣳ स्वाहा॒ वाट्॥१८॥
स्वर सहित पद पाठस॒ꣳस्र॒वभा॑गाः। स्थ॒। इ॒षा। बृ॒हन्तः॑। प्र॒स्तरे॒ष्ठाः। प॒रि॒धेयाः॑। च॒। दे॒वाः। इ॒माम्। वाच॑म्। अ॒भि। विश्वे॑। गृ॒णन्तः॑। आ॒सद्य॑। अ॒स्मिन्। ब॒र्हिषि॑। मा॒द॒य॒ध्व॒म्। स्वाहा॑। वाट् ॥१८॥
स्वर रहित मन्त्र
सँस्रवभागा स्थेषा बृहन्तः प्रस्तरेष्ठाः परिधेयाश्च देवाः । इमाँवाचमभि विश्वे गृणन्तऽआसद्यास्मिन्बर्हिषि मादयध्वँ स्वाहा वाट् ॥
स्वर रहित पद पाठ
सꣳस्रवभागाः। स्थ। इषा। बृहन्तः। प्रस्तरेष्ठाः। परिधेयाः। च। देवाः। इमाम्। वाचम्। अभि। विश्वे। गृणन्तः। आसद्य। अस्मिन्। बर्हिषि। मादयध्वम्। स्वाहा। वाट्॥१८॥
विषय - व्यवहार कुशल पुरुषों द्वारा राष्ट्र की सीमाओं की रक्षा ।
भावार्थ -
हे विद्वन् बलशाली राजा के नियुक्त अधिकारी पुरुषो ! आप लोग ( इषा ) ज्ञान, प्रेरक आज्ञा और शासन बल से (बृहन्तः ) बड़े शक्तिशाली और ( प्रस्तरेष्ठा: ) उत्तम आसन और आस्तरणों या पदों पर अधिष्ठित होने वाले (देवाः ) युद्ध में चतुर, व्यवहारज्ञ, विद्वान्, तेजस्वी और रखने योग्य ( परिधेयाः च ) रक्षा करने के लिये चारों ओर हो। आप लोग (संस्रवभागाः स्थ) उत्तम ऐश्वर्य के भागी बनो । आप ( विश्वे ) सब लोग ( इमाम् ) इस प्रत्यक्ष ( वाचम् ) वेदमय न्यायवाणी को ( अस्मिन् बर्हिषि ) इस न्यायासन या ज्ञानयज्ञ में ( आसद्य ) बैठकर ( मादयध्वम् ) हम सबको प्रसन्न करो और ( वट् ) समस्त सुखों को प्राप्त करने वाली वाणी और क्रिया से ( सु आहा ) उत्तम उपदेश करो और यश प्राप्त करो || शत० १ । २ । ३ । २५ ॥
टिप्पणी -
१८ परमेष्ठी प्रजापतिर्ऋषिः द० 1८० परिधयश्च देवाः इति काण्व० ।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -
परमेष्ठी प्राजापत्यः, देवाः प्राजापत्या, प्रजापतिर्वा ऋषिः )
सोमसृक्ष्मः सोमशुश्मो वा ऋषिः । विश्वेदेवाः देवताः । स्वराट् त्रिष्टुप् 1 धैवतः ॥
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal