Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 2/ मन्त्र 33
    ऋषिः - वामदेव ऋषिः देवता - पितरो देवताः छन्दः - निचृत् गायत्री, स्वरः - षड्जः
    1

    आध॑त्त पितरो॒ गर्भं॑ कुमा॒रं पुष्क॑रस्रजम्। यथे॒ह पुरु॒षोऽस॑त्॥३३॥

    स्वर सहित पद पाठ

    आ। ध॒त्त॒। पि॒त॒रः॒। गर्भ॑म्। कु॒मा॒रम्। पुष्क॑रस्रज॒मिति॒ पुष्क॑रऽस्रजम्। यथा॑। इ॒ह। पुरु॑षः। अस॑त् ॥३३॥


    स्वर रहित मन्त्र

    आधत्त पितरो गर्भङ्कुमारम्पुष्करस्रजम् । यथेह पुरुषो सत् ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    आ। धत्त। पितरः। गर्भम्। कुमारम्। पुष्करस्रजमिति पुष्करऽस्रजम्। यथा। इह। पुरुषः। असत्॥३३॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 2; मन्त्र » 33
    Acknowledgment

    भावार्थ -

     पुत्रों का पालन करने में समर्थ गृहस्थजनो ! आप लोग ( गर्भम् ) गर्भ का ( आधत्त ) आधान करो और फिर ( पुष्कर स्रजम् ) पुष्टिकर पदार्थों के द्वारा बने शरीर वाले, सुन्दर ( कुमारम् ) बालक को ( आधत्त ) बराबर पालन पोषण करो ( यथा ) जिससे ( इह ) इस लोक में वह आपका गर्भ में अहित वीर्य एवं बालक ही (पुरुषः असत्) पूर्ण पुरुषरूप होजाय । गृहस्थ लोग पुरुषों को उत्पन्न करने के लिये गर्भाधान करें । उसका गर्भ में पुष्टिकारक पदार्थों से पालन करें और उसे शिक्षित कर पूर्ण पुरुष बनावें । 
    आचार्य पक्ष में- हे ( पितरः ) पालक आचार्य आदि जनो (गर्भम्) गर्भ के समान ही ( पुष्कर-स्रजम् ) पद्म की माला धारण किया विद्यार्थी कुमार को अपने विद्यारूप सावित्री के गर्भ में धारण करो | जिससे वह पूर्ण विद्वान् पुरुष हो जाय। इसी प्रकार शासक जन राजा को अपने भीतर आदरपूर्वक रक्खें, जिससे वह बलवान् बना रहे ॥

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -

    परमेष्ठी प्राजापत्यः, देवाः प्राजापत्या, प्रजापतिर्वा ऋषिः )
    पितरो देवताः । गायत्री । षड्जः ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top