यजुर्वेद - अध्याय 2/ मन्त्र 13
ऋषिः - परमेष्ठी प्रजापतिर्ऋषिः
देवता - बृहस्पतिर्देवता
छन्दः - विराट् जगती,
स्वरः - निषादः
1
मनो॑ जू॒तिर्जु॑षता॒माज्य॑स्य॒ बृह॒स्पति॑र्य॒ज्ञमि॒मं त॑नो॒त्वरि॑ष्टं य॒ज्ञꣳ समि॒मं द॑धातु। विश्वे॑ दे॒वास॑ऽइ॒ह मा॑दयन्ता॒मो३म्प्रति॑ष्ठ॥१३॥
स्वर सहित पद पाठमनः॑। जू॒तिः। जु॒ष॒ता॒म्। आज्य॑स्य। बृह॒स्पतिः॑। य॒ज्ञम्। इ॒मम्। त॒नो॒तु॒। अरि॑ष्टम्। य॒ज्ञम्। सम्। इ॒मम्। द॒धा॒तु॒। विश्वे॑। दे॒वासः॑। इ॒ह। मा॒द॒य॒न्ता॒म्। ओ३म्। प्र। ति॒ष्ठ॒ ॥१३॥
स्वर रहित मन्त्र
मनो जूतिर्जुषतामाज्यस्य बृहस्पतिर्यज्ञमिमन्तनोत्वरिष्टँ यज्ञँ समिमन्दधातु । विश्वे देवासऽइह मादयन्तामो३म्प्रतिष्ठ ॥
स्वर रहित पद पाठ
मनः। जूतिः। जुषताम्। आज्यस्य। बृहस्पतिः। यज्ञम्। इमम्। तनोतु। अरिष्टम्। यज्ञम्। सम्। इमम्। दधातु। विश्वे। देवासः। इह। मादयन्ताम्। ओ३म्। प्र। तिष्ठ॥१३॥
विषय - विद्वान् पुरुष का यज्ञ सम्पादन ।
भावार्थ -
( जूतिः ) अति वेगवान्, वेग से समस्त कार्यों में लगने वाला अथवा उत्तम ज्ञानयुक्त, सावधान ( मनः ) मन, ज्ञानसाधन, अन्तःकरण ( आज्यस्य ) आज्य, ज्ञान-यज्ञ के योग्य समस्त साधनों को ( जुषताम् ) सेवन करे, अभ्यास करे । ( बृहस्पतिः ) वेदवाणी का परिपालक या बृहत् महान् राष्ट्र का पालक विद्वान् ( यज्ञम् इमम् ) इस यज्ञ को ( तनोतु ) सम्पादन करे । वही विद्वान् ब्रह्मवित् ( इमम् ) इस (अरिष्ट) अहिंसित हिंसारहित, एवं विघ्न रहित ( यज्ञम् ) यज्ञ को ( सम् दधातु ) उत्तम रीति से धारण करे, उस में विघ्न और विच्छेद होने पर भी उसको भली प्रकार जोड़ दे । ( इह ) इस लोक में राज्य में और यज्ञ में (विश्वे ) समस्त ( देवासः ) देवगण, विद्वान् पुरुष (मादयन्ताम् ) हर्षित हों, प्रसन्न रहें, आनन्द लाभ करें । ( ओ३म् ) हे ब्रह्मन् विद्वन् ! ( प्रति-स्थ ) तू प्रस्थान कर, प्रयाण कर, विजय लाभ कर ॥ शत० १ । ७ । ४ । २२ ॥
टिप्पणी -
१३ ' ० मनोज्वोति ०' इति काण्व० ।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -
परमेष्ठी प्राजापत्यः, देवाः प्राजापत्या, प्रजापतिर्वा ऋषिः ।
बृहस्पतिराङ्गिरस ऋषिः । बृहस्पतिर्विश्वेदेवाश्च देवताः ॥
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal