Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 21
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 21/ मन्त्र 37
    ऋषिः - स्वस्त्यात्रेय ऋषिः देवता - अश्व्यादयो देवताः छन्दः - धृतिः स्वरः - ऋषभः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    6

    होता॑ यक्षत् ति॒स्रो दे॒वीर्न भे॑ष॒जं त्रय॑स्त्रि॒धात॑वो॒ऽपसो॑ रू॒पमिन्द्रे॑ हिर॒ण्यय॑म॒श्विनेडा॒ न भार॑ती वा॒चा सर॑स्वती॒ मह॒ऽइन्द्रा॑य दु॒हऽइ॑न्द्रि॒यं पयः॒ सोमः॑ परि॒स्रुता॑ घृ॒तं मधु॒ व्यन्त्वाज्य॑स्य॒ होत॒र्यज॑॥३७॥

    स्वर सहित पद पाठ

    होता॑। य॒क्ष॒त्। ति॒स्रः। दे॒वीः। न। भे॒ष॒जम्। त्रयः॑। त्रि॒धात॑व॒ इति॑ त्रि॒ऽधात॑वः। अ॒पसः॑। रू॒पम्। इन्द्रे॑। हि॒र॒ण्यय॑म्। अ॒श्विना॑। इडा॑। न। भार॑ती। वा॒चा। सर॑स्वती। महः॑। इन्द्रा॑य। दु॒हे॒। इ॒न्द्रि॒यम्। पयः॑। सोमः॑। प॒रि॒स्रुतेति॑ परि॒ऽस्रुता॑। घृ॒तम्। मधु॑। व्यन्तु॑। आज्य॑स्य। होतः॑। यज॑ ॥३७ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    होता यक्षत्तिस्रो देवीर्न भेषजन्त्रयस्त्रिधातवो पसो रूपमिन्द्रे हिरण्ययमश्विनेडा न भारती वाचा सरस्वती महऽइन्द्राय दुहऽइन्द्रियम्पयः सोमः परिस्रुता घृतम्मधु व्यन्त्वाज्यस्य होतर्यज ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    होता। यक्षत्। तिस्रः। देवीः। न। भेषजम्। त्रयः। त्रिधातव इति त्रिऽधातवः। अपसः। रूपम्। इन्द्रे। हिरण्ययम्। अश्विना। इडा। न। भारती। वाचा। सरस्वती। महः। इन्द्राय। दुहे। इन्द्रियम्। पयः। सोमः। परिस्रुतेति परिऽस्रुता। घृतम्। मधु। व्यन्तु। आज्यस्य। होतः। यज॥३७॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 21; मन्त्र » 37
    Acknowledgment

    पदार्थ -
    পদার্থঃ- হে (হোতঃ) বিদ্যাদাতা বিদ্বজ্জন ! যেমন (হোতা) বিদ্যাগ্রহীতা (তিস্রঃ) তিন (দেবীঃ) দেদীপ্যমান নীতির (ন) সমান (ভেষজম্) ঔষধকে (য়ক্ষৎ) সম্যক্ প্রকার প্রাপ্ত করিবে অথবা যেমন (অপসঃ) কর্মবান (ত্রিধাতবঃ, ত্রয়ঃ) সব বিষয়কে ধারণকারী সত্ত্ব, রজস্, তম গুণ যন্মধ্যে বিদ্যমান সেই তিন অর্থাৎ অস্মদ্, য়ুস্মদ এবং তদ্ পদবাচ্য জীব (হিরণ্যয়ম্) জ্যোতির্ময় (রূপম্) নেত্রের বিষয়রূপকে (ইন্দ্রে) বিদ্যুতে প্রাপ্ত করিবে অথবা (অশ্বিনা) সূর্য্য ও চন্দ্র তথা (ইডা) স্তুতি করিবার যোগ্য (ভারতী) ধারণাযুক্ত বুদ্ধির (ন) সমান (সরস্বতী) অত্যন্ত বিদুষী (বাচা) বিদ্যা এবং সুশিক্ষাযুক্ত বাণী দ্বারা (ইন্দ্রায়) ঐশ্বর্য্যবানের জন্য (মহঃ) অত্যন্ত (ইন্দ্রিয়ম্) ধনের (দুহে) পরিপূর্ণতা করে সেইরূপ যাহা (পরিস্রুতা) সব দিক্ দিয়া প্রাপ্ত রস সহ (পয়ঃ) দুধ (সোমঃ) ওষধি সমূহ (ঘৃতম্) ঘৃত (মধু) মধু (ব্যন্তু) প্রাপ্ত হউক তাহাদিগের সহ বর্ত্তমান তুমি (আজ্যস্য) ঘৃতের (য়জ) হবন কর ॥ ৩৭ ॥

    भावार्थ - ভাবার্থঃ- এই মন্ত্রে উপমা ও বাচকলুপ্তোপমালঙ্কার আছে । হে মনুষ্যগণ ! যেমন অস্থি, মজ্জাও বীর্য্য শরীরে কার্য্যের সাধন অথবা যেমন সূর্য্যাদি ও বাণী সর্বজ্ঞাপক, সেইরূপ হও এবং সৃষ্টির বিদ্যা প্রাপ্ত হইয়া শ্রীমন্ত হও ॥ ৩৭ ॥

    मन्त्र (बांग्ला) - হোতা॑ য়ক্ষৎ তি॒স্রো দে॒বীর্ন ভে॑ষ॒জং ত্রয়॑স্ত্রি॒ধাত॑বো॒ऽপসো॑ রূ॒পমিন্দ্রে॑ হির॒ণ্যয়॑ম॒শ্বিনেডা॒ ন ভার॑তী বা॒চা সর॑স্বতী॒ মহ॒ऽইন্দ্রা॑য় দু॒হऽই॑ন্দ্রি॒য়ং পয়ঃ॒ সোমঃ॑ পরি॒স্রুতা॑ ঘৃ॒তং মধু॒ ব্যন্ত্বাজ্য॑স্য॒ হোত॒র্য়জ॑ ॥ ৩৭ ॥

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - হোতেত্যস্য স্বস্ত্যাত্রেয় ঋষিঃ । অশ্ব্যাদয়ো দেবতাঃ । ধৃতিশ্ছন্দঃ ।
    ঋষভঃ স্বরঃ ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top