English
यजुर्वेद - अध्याय 29/ मन्त्र 58
ऋषिः - भारद्वाज ऋषिः
देवता - विद्वांसो देवता
छन्दः - भुरिगत्यष्टिः
स्वरः - गान्धारः
5
आ॒ग्ने॒यः कृ॒ष्णग्री॑वः सारस्व॒ती मे॒षी ब॒भ्रुः सौ॒म्यः पौ॒ष्णः श्या॒मः शि॑तिपृ॒ष्ठो बा॑र्हस्प॒त्यः शि॒ल्पो वै॑श्वदे॒वऽऐ॒न्द्रोऽरु॒णो मा॑रु॒तः क॒ल्माष॑ऽऐन्द्रा॒ग्नः स॑ꣳहि॒तोऽधोरा॑मः सावि॒त्रो वा॑रु॒णः कृ॒ष्णऽएक॑शितिपा॒त्पेत्वः॑॥५८॥
स्वर सहित पद पाठआ॒ग्ने॒यः। कृ॒ष्णग्री॑व॒ इति॑ कृ॒ष्णऽग्री॑वः। सा॒र॒स्व॒ती। मे॒षी। ब॒भ्रुः। सौ॒म्यः। पौ॒ष्णः। श्या॒मः। शि॒ति॒पृ॒ष्ठ इति॑ शितिऽपृ॒ष्ठः ॥ बा॒र्ह॒स्प॒त्यः। शि॒ल्पः। वै॒श्व॒दे॒व इति॑ वैश्वऽदे॒वः। ऐ॒न्द्रः। अ॒रु॒णः। मा॒रु॒तः। क॒ल्माषः॑। ऐ॒न्द्रा॒ग्नः। स॒ꣳहि॒त इति॑ सम्ऽहि॒तः। अ॒धोरा॑म॒ इत्य॒धःऽरा॑मः। सा॒वि॒त्रः। वा॒रु॒णः। कृ॒ष्णः। एक॑शितिपा॒दित्येक॑ऽशितिपात्। पेत्वः॑ ॥५८ ॥
स्वर रहित मन्त्र
आग्नेयः कृष्णग्रीवः सारस्वती मेषी बभ्रुः सौम्यः पौष्णः श्यामः शितिपृष्ठो बार्हत्यः शिल्पो वैश्वदेवऽऐन्द्रोरुणो मारुतः कल्माषऽऐन्द्राग्नः सँहितोधोरामः सावित्रो वारुणः कृष्णऽएकशितिपात्पेत्वः ॥
स्वर रहित पद पाठ
आग्नेयः। कृष्णग्रीव इति कृष्णऽग्रीवः। सारस्वती। मेषी। बभ्रुः। सौम्यः। पौष्णः। श्यामः। शितिपृष्ठ इति शितिऽपृष्ठः॥ बार्हस्पत्यः। शिल्पः। वैश्वदेव इति वैश्वऽदेवः। ऐन्द्रः। अरुणः। मारुतः। कल्माषः। ऐन्द्राग्नः। सꣳहित इति सम्ऽहितः। अधोराम इत्यधःऽरामः। सावित्रः। वारुणः। कृष्णः। एकशितिपादित्येकऽशितिपात्। पेत्वः॥५८॥
विषय - অথ কীদৃশাঃ পশবঃ কিংগুণা ইত্যাহ ॥
এখন কেমন পশু কেমন গুণযুক্ত হয় এই বিষয়কে পরবর্ত্তী মন্ত্রে বলা হইয়াছে ॥
पदार्थ -
পদার্থঃ–হে মনুষ্য! তোমরা যে (আগ্নেয়ঃ) অগ্নিদেবতা যুক্ত অর্থাৎ অগ্নির উত্তম গুণ দ্বারা যুক্ত সেই (কৃষ্ণগ্রীবঃ) কৃষ্ণ গ্রীবাযুক্ত পশু যাহা (সারস্বতী) সরস্বতী বাণীর গুণযুক্ত সেই (মেষী) মেষী যাহা (সৌম্যঃ) চন্দ্রের গুণযুক্ত সেই (বভ্রূঃ) ধূম্রবর্ণের পশু যাহা (পৌষ্ণঃ) পুষ্টি আদি গুণযুক্ত সেই (শ্যামঃ) শ্যাম রঙে যুক্ত পশু যাহা (বার্হস্পত্যঃ) বৃহৎ আকাশাদির পালনাদি গুণযুক্ত সেই (শিতিপৃষ্ঠঃ) কৃষ্ণ পৃষ্ঠযুক্ত পশু যাহারা (বৈশ্বদেবঃ) সকল বিদ্বান্দিগের গুণযুক্ত এই (শিল্পঃ) বহু বর্ণযুক্ত যাহা (ঐন্দ্রঃ) সূর্য্যের গুণযুক্ত সেই (অরুণঃ) লাল বর্ণযুক্ত যাহা (মারুতঃ) বায়ুর গুণযুক্ত সেই (কল্মাষঃ) শ্বেত কৃষ্ণবর্ণ যুক্ত যাহা (ঐন্দ্রাগ্নঃ) সূর্য্য অগ্নির গুণযুক্ত সেই (সংহিতঃ) স্থূল দৃঢ় অঙ্গযুক্ত যাহা (সাবিত্রঃ) সূর্য্যের গুণদ্বারা যুক্ত সেই (অধোরামঃ) নিম্নে বিচরণকারী পক্ষী (একশিতিপাৎ) যাহার এক পদ কৃষ্ণ (পেত্বঃ) উড়নশীল এবং (কৃষ্ণঃ) কৃষ্ণ বর্ণে যুক্ত সে (বারুণঃ) জলের শান্তি আদি গুণযুক্ত, এই প্রকার ইহাদেরকে জানো ॥ ৫৮ ॥
भावार्थ - ভাবার্থঃ–হে মনুষ্যগণ! তোমাদিগের উচিত যে, যে যে দেবতাযুক্ত যে যে পশু বিখ্যাত, তাহারা সেই সব গুণের উপদেশ করিয়াছে এমন জানো ॥ ৫৮ ॥
मन्त्र (बांग्ला) - আ॒গ্নে॒য়ঃ কৃ॒ষ্ণগ্রী॑বঃ সারস্ব॒তী মে॒ষী ব॒ভ্রুঃ সৌ॒ম্যঃ পৌ॒ষ্ণঃ শ্যা॒মঃ শি॑তিপৃ॒ষ্ঠো বা॑র্হস্প॒ত্যঃ শি॒ল্পো বৈ॑শ্বদে॒বऽঐ॒ন্দ্রো᳖ऽরু॒ণো মা॑রু॒তঃ ক॒ল্মাষ॑ऽঐন্দ্রা॒গ্নঃ স॑ꣳহি॒তো᳕ऽধোরা॑মঃ সাবি॒ত্রো বা॑রু॒ণঃ কৃ॒ষ্ণऽএক॑শিতিপা॒ৎপেত্বঃ॑ ॥ ৫৮ ॥
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - আগ্নেয় ইত্যস্য ভারদ্বাজ ঋষিঃ । বিদ্বাংসো দেবতাঃ । ভুরিগত্যষ্টিশ্ছন্দঃ ।
গান্ধারঃ স্বরঃ ॥
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal