Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 7/ मन्त्र 39
    ऋषिः - भरद्वाज ऋषिः देवता - प्रजापतिर्देवता छन्दः - भूरिक् पङ्क्ति,साम्नी त्रिष्टुप्, स्वरः - धैवतः
    0

    म॒हाँ२ऽइन्द्रो॑ नृ॒वदा च॑र्षणि॒प्राऽउ॒त द्वि॒बर्हा॑ऽअमि॒नः सहो॑भिः। अ॒स्म॒द्र्यग्वावृधे वी॒र्यायो॒रुः पृ॒थुः सुकृ॑तः क॒र्तृभि॑र्भूत्। उ॒प॒या॒मगृ॑हीतोऽसि महे॒न्द्राय॑ त्वै॒ष ते॒ योनि॑र्महे॒न्द्राय॑ त्वा॥३९॥

    स्वर सहित पद पाठ

    म॒हान्। इन्द्रः॑। नृ॒वदिति॑ नृ॒ऽवत्। आ। च॒र्ष॒णि॒प्रा इति॑ चर्षणि॒ऽप्राः। उ॒त। द्वि॒बर्हा॒ इति॑ द्वि॒बर्हाः॑। अ॒मि॒नः। सहो॑भि॒रिति॒ सहः॑ऽभिः। अ॒स्म॒द्र्य᳖क्। वा॒वृ॒धे॒। व॒वृ॒ध॒ इति॑ ववृधे। वी॒र्य्या᳖य। उ॒रुः। पृ॒थुः। सुकृ॑त॒ इति॒ सुऽकृ॑तः। क॒र्तृभि॒रिति॑ क॒र्तृ॒ऽभिः॑। भू॒त्। उ॒प॒या॒मगृ॑हीत॒ इत्यु॑पया॒मऽगृ॑हीतः। अ॒सि॒। म॒हे॒न्द्रायेति॑ महाऽइ॒न्द्रा॑य। त्वा॒। ए॒षः। ते॒। योनिः॑। म॒हे॒न्द्रायेति॑ महाऽइ॒न्द्राय॑। त्वा॒ ॥३९॥


    स्वर रहित मन्त्र

    महाँ इन्द्रो नृवदा चर्षणिप्रा उत द्विबर्हा अमिनः सहोभिः । अस्मर्द्यग्वावृधे वीर्यायोरुः पृथुः सुकृतः कर्तृभिर्भूत् । उपयामगृहीतो सि महेन्द्राय त्वैष ते योनिर्महेन्द्राय त्वा ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    महान्। इन्द्रः। नृवदिति नृऽवत्। आ। चर्षणिप्रा इति चर्षणिऽप्राः। उत। द्विबर्हा इति द्विबर्हाः। अमिनः। सहोभिरिति सहःऽभिः। अस्मद्र्यक्। वावृधे। ववृध इति ववृधे। वीर्य्याय। उरुः। पृथुः। सुकृत इति सुऽकृतः। कर्तृभिरिति कर्तृऽभिः। भूत्। उपयामगृहीत इत्युपयामऽगृहीतः। असि। महेन्द्रायेति महाऽइन्द्राय। त्वा। एषः। ते। योनिः। महेन्द्रायेति महाऽइन्द्राय। त्वा॥३९॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 7; मन्त्र » 39
    Acknowledgment

    भावार्थ -

    ( महान् इन्द्रः ) महान् ऐश्वर्यवान् राजा ( नृवत् ) नेता पुरुषों का स्वामी अथवा नेता के समान ( आचर्षणीप्राः ) समस्त लोकों और प्रजाजनों को पूर्ण करने वाला ( उत ) और ( द्विबर्हाः ) दोनों प्रजा और राजा के अधीन शासकजन दोनों को बढ़ानेवाला या दोनों का स्वामी ( सहोभिः अमिन : ) अपने शत्रु दमनकारी सामथ्यों और बलों से अमित पराक्रमी ( अस्मद्र्यक् ) हमारे प्रति कृपालु होकर ( वावृधे ) वृद्धि को प्राप्त हो। वह ( वीर्याय ) वीर्य के अधिक हो जाने से ही ( उरुः ) विशाल ( पृथुः ) विस्तृत राज्यवाला और ( कर्त्तृभिः) उत्तम कार्यकर्त्ताओं के सहाय से ( सुकृतः) उत्तम राज्य कार्यकर्ता ( भूत् ) हो । हे राजन् ! तू ( उपयामगृहीतः असि ) राज्य के समस्त नियमों द्वारा बद्ध है । ( त्वा ) तुझको ( महेन्द्राय ) महेन्द्र पद के लिये नियत करता हूँ । ( एष ते योनिः ) यह तेरा आसन है । ( त्वा महेन्द्राय ) तुझे महेन्द पद के लिये स्थापित करता हूं ॥ शत० ४ । ३ । ३ । १८ । उक्त मन्त्र परमेश्वर पक्ष में स्पष्ट है ।

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -

    भरद्वाज ऋषिः । महेन्द्र: प्रजासेनापतिर्देवता । ( १ ) भुरिक् पंक्ति: पञ्चमः | (२) साम्नी त्रिष्टुप् । धैवतः ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top