English
अथर्ववेद - काण्ड 18/ सूक्त 2/ मन्त्र 4
मैन॑मग्ने॒ विद॑हो॒ माभि॑ शूशुचो॒ मास्य॒ त्वचं॑ चिक्षिपो॒ मा शरी॑रम्। शृ॒तं य॒दा कर॑सिजातवे॒दोऽथे॑मेनं॒ प्र हि॑णुतात्पि॒तॄँरुप॑ ॥
स्वर सहित पद पाठमा । ए॒न॒म् । अ॒ग्ने॒ । वि । द॒ह॒: । मा । अ॒भि । शू॒शु॒च॒:। मा । अ॒स्य॒ । त्वच॑म् । चि॒क्षि॒प॒: । मा । शरी॑रम् । शृ॒तम् । य॒दा । कर॑सि । जा॒त॒ऽवे॒द॒: । अथ॑ । ई॒म् । ए॒न॒म् । प्र । हि॒नु॒ता॒त् । पि॒तॄन् । उप॑ ॥१.४॥
स्वर रहित मन्त्र
मैनमग्ने विदहो माभि शूशुचो मास्य त्वचं चिक्षिपो मा शरीरम्। शृतं यदा करसिजातवेदोऽथेमेनं प्र हिणुतात्पितॄँरुप ॥
स्वर रहित पद पाठमा । एनम् । अग्ने । वि । दह: । मा । अभि । शूशुच:। मा । अस्य । त्वचम् । चिक्षिप: । मा । शरीरम् । शृतम् । यदा । करसि । जातऽवेद: । अथ । ईम् । एनम् । प्र । हिनुतात् । पितॄन् । उप ॥१.४॥
अथर्ववेद - काण्ड » 18; सूक्त » 2; मन्त्र » 4
विषय - पुरुष को सदाचारमय जीवन का उपदेश।
भावार्थ -
हे (अग्ने) अग्ने ! आचार्य ! (एनम्) इस शिष्य को (मा वि दहः) मत जला। (मा अभि शूशुचः) संतप्त मत कर (अस्य त्वचम्) इसकी त्वचा को (मा चिक्षिपः) मत काट फाट, और (शरीरम्) इसके शरीर को भी (मा चिक्षिपः) मत विनाश कर। हे (जातवेदः) जातप्रज्ञ ! विद्वन् ! (यदा) जब इसको (शृतम्) परिपक्व, पूर्ण ज्ञानवान् (करसि) करदे (अथ) तब (ईम् एनम्) उस शिष्य का (पितॄन् उप) माता पिताओं के समीप (प्रहिणुतात्) भेज।
टिप्पणी -
(तृ०) ‘यदो शृतं कृणवो’ (प्र०) ‘मा विशोचः’ (च०) ‘पितृभ्यः’ इति ऋ०। (च०) ‘अथमेमे’ इति क्वचित्। (प्र०) ‘करवः’ इति तै० आ०।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - अथर्वा ऋषिः। यमो मन्त्रोक्ताश्च बहवो दवताः। ४, ३४ अग्निः, ५ जातवेदाः, २९ पितरः । १,३,६, १४, १८, २०, २२, २३, २५, ३०, ३६,४६, ४८, ५०, ५२, ५६ अनुष्टुमः, ४, ७, ९, १३ जगत्यः, ५, २६, ३९, ५७ भुरिजः। १९ त्रिपदार्ची गायत्री। २४ त्रिपदा समविषमार्षी गायत्री। ३७ विराड् जगती। ३८, ४४ आर्षीगायत्र्यः (४०, ४२, ४४ भुरिजः) ४५ ककुम्मती अनुष्टुप्। शेषाः त्रिष्टुभः। षष्ट्यृचं सूक्तम्॥
इस भाष्य को एडिट करें