English
यजुर्वेद - अध्याय 23/ मन्त्र 44
शं ते॒ परे॑भ्यो॒ गात्रे॑भ्यः॒ शम॒स्त्वव॑रेभ्यः।शम॒स्थभ्यो॑ म॒ज्जभ्यः॒ शम्व॑स्तु त॒न्वै तव॑॥४४॥
स्वर सहित पद पाठशम्। ते॒। परे॑भ्यः। गात्रे॑भ्यः। शम्। अ॒स्तु॒। अव॑रेभ्यः। शम्। अ॒स्थभ्य॒ इत्य॒स्थऽभ्यः॑। म॒ज्जभ्य॒ इति॑ म॒ज्जऽभ्यः॑। शम्। ऊँऽइत्यूँ॑। अ॒स्तु॒। त॒न्वै। तव॑ ॥४४ ॥
स्वर रहित मन्त्र
शन्ते परेभ्यो गात्रेभ्यः शमस्त्ववरेभ्यः । शमस्थभ्यो मज्जभ्यः शम्वस्तु तन्वै तव ॥
स्वर रहित पद पाठ
शम्। ते। परेभ्यः। गात्रेभ्यः। शम्। अस्तु। अवरेभ्यः। शम्। अस्थभ्य इत्यस्थऽभ्यः। मज्जभ्य इति मज्जऽभ्यः। शम्। ऊँऽइत्यूँ। अस्तु। तन्वै। तव॥४४॥
विषय - शन्ते परेभ्यो गात्रेभ्यः शमस्त्ववरेभ्यः ।
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे विद्यार्थी, पृथ्वी आदी तत्व (तव) तुझ्या (तन्वै) शरीराकरिता (शम्) सुखाचे कारण (अस्तु) होवो. तसेच (परेभ्यः) अत्यन्त उत्तम (मस्तिष्क, नेत्र, कर्ण आदी) (गात्रेभ्यः) शरीराच्या अंगाकरिता (शम्) सुखकारक होवोत (उ) आणि (अवरेभ्यः) उत्तम अंगाहून किंचित न्यून तसेच निकृष्ट अवयवासाठी (कर्मेन्द्रियांसाठी) (शम्) सुखकारक (अस्तु) असोत. तसेच (अस्थभ्यः) अस्थी व (मज्जभ्यः) शरीरातील स्निग्ध भेद या साठी (शम्) सुखाचे कारण ठरो. या सर्वांप्रमाणे आपल्या उत्तम गुण, कर्म, स्वभावाद्वारे तुझे अध्यापकगणही (ते) तुझ्या साठी सुखकारक ठरोत (अशी आम्ही तुझे आईवडील शुभकामना करीत आहोत) ॥44॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमा अलंकार आहे. आईवडिलांनी, अध्यापक व उपदेशकांनी आपल्या मुलामुलींना व विद्यार्थी-विद्यार्थिनीनां असे शिक्षण द्यावे वा आदेश केला पाहिजे की ज्यायोगे त्याच्या संतानाचे-विद्याथ्यांचे शरीरावयव पुष्ट व सुदृढ होती,. धातू पुष्ट होऊन ती संताने इतरांचे कल्याण करणारी होतील, असा उपदेश त्यांना करावा. ॥44॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal