यजुर्वेद - अध्याय 23/ मन्त्र 52
ऋषिः - प्रजापतिर्ऋषिः
देवता - परमेश्वरो देवता
छन्दः - विराट् त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
3
प॒ञ्चस्व॒न्तः पुरु॑ष॒ऽआवि॑वेश॒ तान्य॒न्तः पुरु॑षे॒ऽअर्पि॑तानि।ए॒तत्त्वात्र॑ प्रतिमन्वा॒नोऽअ॑स्मि॒ न मा॒यया॑ भव॒स्युत्त॑रो॒ मत्॥५२॥
स्वर सहित पद पाठप॒ञ्चस्विति॑। प॒ञ्चऽसु॑। अ॒न्तरित्य॒न्तः। पुरु॑षः। आ। वि॒वे॒श॒। तानि॑। अ॒न्तरित्य॒न्तः। पुरु॑षे। अर्पि॑तानि। ए॒तत्। त्वा॒। अत्र॑। प्र॒ति॒म॒न्वा॒न इति॑ प्रतिऽमन्वा॒नः। अ॒स्मि॒। न। मा॒यया॑। भ॒व॒सि॒। उत्त॑र॒ इत्युत्ऽत॑रः। मत्॥५२ ॥
स्वर रहित मन्त्र
पञ्चस्वन्तः पुरुषऽआविवेश तान्यन्तः पुरुषेऽअर्पितानि । एतत्त्वात्र प्रतिमन्वानोऽअस्मि न मायया भवस्युत्तरो मत् ॥
स्वर रहित पद पाठ
पञ्चस्विति। पञ्चऽसु। अन्तरित्यन्तः। पुरुषः। आ। विवेश। तानि। अन्तरित्यन्तः। पुरुषे। अर्पितानि। एतत्। त्वा। अत्र। प्रतिमन्वान इति प्रतिऽमन्वानः। अस्मि। न। मायया। भवसि। उत्तर इत्युत्ऽतरः। मत्॥५२॥
विषय - मागील मंत्रातील प्रश्नांची उत्तरे पुढील मंत्रात -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे जिज्ञासू मनुष्या, ऐक. (पञ्चसु) पंच महाभूतात वा त्यांच्या पाच तन्मात्रा (अन्तः) च्या आत (पुरुषः) तो पूर्ण परमात्मा (आ, विवेश) आपल्या सर्वव्यापरूत्व गुणामुळे परिपूर्णतः व्याप्त आहे आणि (तानि) त्या पंचभूत वा पाच तन्मात्रा (पुरूषे) पूर्ण परमात्मा-पुरूषाच्या (अन्तः) आत (अर्पितानि) स्थापित केलेल्या आहेत. (अज) या (गुरूकुलात वा आश्रमात) वा या जगात (एत्त) या वा त्या परमपुरूषाचे ज्ञान मी (एक विद्वान गुरू) (त्वा) तुम्हा जिज्ञासू जनांना (प्रतिमन्वानः) प्रत्यक्ष सांगत आहे. मी तुमच्या प्रश्नांचे वा शंकांचे निरसन करणारा (अस्मि) आहे. हे शिष्या, जो तू या (मायया) परम गुह्यज्ञानाने, उत्तम ज्ञानानें समृद्ध (भवसि) होत आहेस, तर तू हे जाणून घे की या विषयात (मत्) माझ्यापेक्षा (उत्तरः) उत्तम शंका-निरसन करणारा अन्य (न) कोणी नाही. ॥52॥
भावार्थ - भावार्थ - परमेश्वर उपदेश देत आहे की हे मनुष्यांनो, मीच सर्वाधार असून सर्वात व्याप्त होत आहे. सर्वांना धारण करीत आहे. मी सर्वत्र व्याप्त असल्यामुळे सर्व पदार्थ आपापल्या नियमात स्थित वा संचलित आहेत. हे सर्व उत्तम योगी जनहो आणि हे विद्वज्जनहो, तुम्ही या विषयाचे हे तत्त्वज्ञान इतर सर्वांना सांगा. ॥52॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal