यजुर्वेद - अध्याय 29/ मन्त्र 56
ऋषिः - भारद्वाज ऋषिः
देवता - वादयितारो वीरा देवताः
छन्दः - भुरिक् त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
4
आ क्र॑न्दय॒ बल॒मोजो॑ न॒ऽआधा॒ निष्ट॑निहि दुरि॒ता बाध॑मानः।अप॑ प्रोथ दुन्दुभे दु॒च्छुना॑ऽइ॒तऽइन्द्र॑स्य मु॒ष्टिर॑सि वी॒डय॑स्व॥५६॥
स्वर सहित पद पाठआ। क्र॒न्द॒य। बल॑म्। ओजः॑। नः॒। आ। धाः॒। निः। स्त॒नि॒हि॒। दु॒रि॒तेति॑ दुःऽइ॒ता। बाध॑मानः। अप॑। प्रो॒थ॒। दु॒न्दु॒भे॒। दु॒च्छुना॑। इ॒तः। इन्द्र॑स्य। मु॒ष्टिः। अ॒सि॒। वी॒डय॑स्व ॥५६ ॥
स्वर रहित मन्त्र
आ क्रन्दय बलमोजो नऽआधा निष्टनिहि दुरिता बाधमानः । अपप्रोथ दुन्दुभे दुच्छुनाऽइतऽइन्द्रस्य मुष्टिरसि वीडयस्व ॥
स्वर रहित पद पाठ
आ। क्रन्दय। बलम्। ओजः। नः। आ। धाः। निः। स्तनिहि। दुरितेति दुःऽइता। बाधमानः। अप। प्रोथ। दुन्दुभे। दुच्छुना। इतः। इन्द्रस्य। मुष्टिः। असि। वीडयस्व॥५६॥
विषय - राजपुरूषांनी काय करावे, याविषयी -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे (दुन्दुभे) ज्यांची सेना नगार्या प्रमाणे घोर गर्जना करते, असे हे सेनापती, (दुरिता) आमच्यातील दुर्व्यसन (बाधमानः) निवृत्त करीत आपण (नः) आम्हाला (बलम्) वेळ (आ, क्रन्दय) द्या (आमच्या हृद्यात उत्साह व वीरत्व जागृत करा) तसेच (ओजः) पराक्रमवृत्ती (आ, धा।) चांगल्याप्रकारे आमच्या हृद्यात धारित होऊ द्या. या सेनेला (नि, ष्टनिहि) विस्तृत करा (सैन्याच्या तुकड्यांना सर्व दिशेत स्थापित करून योग्य व्यूहरचना करा) तसेच (दुच्छुनाः) दुष्ट कुत्र्याप्रमाणे जे दुष्ट मनुष्य आहेत, त्यांना (अप) इतके आतंकित वा त्रस्त करा की ते रडतील, त्याना पश्चात्ताप करण्याची पाळी यावी) आपण (मुष्टिः) हाताच्या मुठीप्रमाणे सर्वांना एकत्रित वा एकजूट करणारे (असि) आहात. या करिता प्रार्थना की (इतः) या सैन्याद्वारे (इन्द्रस्य) विद्युतशक्तीच्या भागांना (वीडयस्व) अधिक दृढ करा आणि आमच्या सुखात (प्रोथ) पूर्णता येऊ द्या. ॥56॥
भावार्थ - भावार्थ - राजपुरूषांनी श्रेष्ठजनांचा सत्कार केला पाहिजे, दुष्टांना रडविले पाहिजे आणि प्रजाजनांना दुर्व्यसनापासून दूर करून प्रजेला सर्वस्वी सुखी आनंदी केले पाहिजे. ॥56॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal