यजुर्वेद - अध्याय 7/ मन्त्र 14
ऋषिः - वत्सार काश्यप ऋषिः
देवता - विश्वेदेवा देवताः
छन्दः - विराट जगती,
स्वरः - निषादः
2
अच्छि॑न्नस्य ते देव सोम सु॒वीर्य॑स्य रा॒यस्पोष॑स्य ददि॒तारः॑ स्याम। सा प्र॑थ॒मा सँस्कृ॑तिर्वि॒श्ववा॑रा॒ स प्र॑थ॒मो वरु॑णो मि॒त्रोऽअ॒ग्निः॥१४॥
स्वर सहित पद पाठअच्छि॑न्नस्य। ते॒। दे॒व॒। सो॒म॒। सु॒वीर्य्य॒स्येति॑ सु॒ऽवीर्य्य॑स्य। रा॒यः। पोष॑स्य। द॒दि॒तारः॑। स्या॒म॒। सा। प्र॒थ॒मा। संस्कृ॑तिः। वि॒श्ववा॒रेति॑ वि॒श्वऽवा॑रा। सः। प्र॒थ॒मः। वरु॑णः। मि॒त्रः। अ॒ग्निः ॥१४॥
स्वर रहित मन्त्र
अच्छिन्नस्य ते देव सोम सुवीर्यस्य रायस्पोषस्य ददितारः स्याम । सा प्रथमा सँस्कृतिर्विश्ववारा स प्रथमो वरुणो मित्रो अग्निः ॥
स्वर रहित पद पाठ
अच्छिन्नस्य। ते। देव। सोम। सुवीर्य्यस्येति सुऽवीर्य्यस्य। रायः। पोषस्य। ददितारः। स्याम। सा। प्रथमा। संस्कृतिः। विश्ववारेति विश्वऽवारा। सः। प्रथमः। वरुणः। मित्रः। अग्निः॥१४॥
विषय - शिष्यासाठी विद्यादानाची रीती कशी असावी, याविषी अध्यापकास उपदेश कथन पढील मंत्रात केला आहे -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे (देव) योगविद्येचे इच्छुका (सोम) उत्तम गुणवान शिष्या, आम्ही तुझे अध्यापकगण (ते) तुझ्यासाठी (सुवीर्य्यस्य) ज्या रीतीने योगशिक्षणात तुझे बल-पराक्रम वाढेल, अशी (अच्छिन्नस्य) अखंडित रीती सांगत आहोत. आमच्या (राय:) वृद्धींगत योगधनाने तुझ्या योगधनाच्या (पोषस्थ) पुष्टीकरिता आम्ही (ददितार:) दाता (स्थान) होत आहोत (तुला आमचे पूर्ण योगज्ञान शिकवीत आहोत) या संसारात (प्रथमा) पहिली (विश्ववारा) सर्वसुखदायी अशी जी (संस्कृति:) विद्यासुशिक्षाजनित नीत आहे, (सा) ती तुझ्यासाठी या संसारात सुखदात्री होवो. आम्हा अध्यापकगणांपैकी जो कोणी (वरूण:) श्रेष्ठ (अग्नि:) अग्नीप्रमाणे तेजस्वी असा सर्वविद्या संपन्न अध्यापक आहे (स:) तो (प्रथम:) सर्वांहून आधी तुझा (मित्र:) मित्र होवो ॥14॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात उपमा अलंकार आहे. जे योगाध्यापक योगविद्येत प्रवीण असून शुद्धचित आहेत, त्यांच्यासाठी हे उचित आहे की त्यानी जिज्ञासू लोकांना नित्य योगशास्त्र अध्यापन आणि विद्यादान करावे व त्याद्वारे शिष्यांना शारीरिक व आत्मिकशक्तीने समृद्ध बनवावे. ॥14॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal