English
यजुर्वेद - अध्याय 16/ मन्त्र 21
नमो॒ वञ्च॑ते परि॒वञ्च॑ते स्तायू॒नां पत॑ये॒ नमो॒ नमो॑ निष॒ङ्गिण॑ऽइषुधि॒मते॒ तस्क॑राणां॒ पत॑ये॒ नमो॒ नमः॑ सृका॒यिभ्यो॒ जिघा॑सद्भ्यो मुष्ण॒तां पत॑ये॒ नमो॒ नमो॑ऽसि॒मद्भ्यो॒ नक्तं॒ चर॑द्भ्यो विकृ॒न्तानां॒ पत॑ये॒ नमः॑॥२१॥
स्वर सहित पद पाठनमः॑। वञ्च॑ते। प॒रि॒वञ्च॑त॒ इति॑ परि॒ऽवञ्च॑ते। स्ता॒यू॒नाम्। पत॑ये। नमः॑। नमः॑। नि॒ष॒ङ्गिणे॑। इ॒षु॒धि॒मत॒ इती॑षुधि॒ऽमते॑। तस्क॑राणाम्। पत॑ये। नमः॑। नमः॑। सृ॒का॒यिभ्य॒ इति॑ सृका॒यिऽभ्यः॑। जिघा॑सद्भ्य॒ इति॒ जिघा॑सद्ऽभ्यः। मु॒ष्ण॒ताम्। पत॑ये। नमः॑। नमः॑। अ॒सि॒मद्भ्य॒ इत्य॑सि॒मत्ऽभ्यः॑। नक्त॑म्। चर॑द्भ्य॒ इति॒ चर॑त्ऽभ्यः। वि॒कृ॒न्ताना॒मिति॑ विऽकृ॒न्ताना॑म्। पत॑ये। नमः॑ ॥२१ ॥
स्वर रहित मन्त्र
नमो वञ्चते परिवञ्चते स्तायूनाम्पतये नमो नमो निषङ्गिणऽइषुधिमते तस्कराणाम्पतये नमो नमः सृकायिभ्यो जिघाँसद्भ्यो मुष्णताम्पतये नमो नमो सिमद्भ्यो नक्तञ्चरद्भ्यो विकृन्तानाम्पतये नमः ॥
स्वर रहित पद पाठ
नमः। वञ्चते। परिवञ्चत इति परिऽवञ्चते। स्तायूनाम्। पतये। नमः। नमः। निषङ्गिणे। इषुधिमत इतीषुधिऽमते। तस्कराणाम्। पतये। नमः। नमः। सृकायिभ्य इति सृकायिऽभ्यः। जिघासद्भ्य इति जिघासद्ऽभ्यः। मुष्णताम्। पतये। नमः। नमः। असिमद्भ्य इत्यसिमत्ऽभ्यः। नक्तम्। चरद्भ्य इति चरत्ऽभ्यः। विकृन्तानामिति विऽकृन्तानाम्। पतये। नमः॥२१॥
विषय - पुढील मंत्रात तोच विषय प्रतिपादित आहे -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - राजपुरुषांनी (वञ्चते) धोका देऊन दुसर्‍यांच्या वस्तू चोरणार्‍या तसेच (परियञ्चते) सर्व धूर्त उपाय करून दुसर्‍यास पूर्णत: लुटणार्‍या माणसास (ठक) (नम:) वज्राने मारावे. (स्तायूनाम्) चौरकत्वारून चरितार्थ चालविणार्‍या लोकांच्या (पतये) प्रमुखाला (महाठक) (नम:) वज्राने मारावे. (निषद्विणे) राज्याच्या रक्षणाकरिता सदैव उद्यत असणार्‍याला आणि (इषुधीमते) उत्तम बाण धारण करणार्‍या वीरास (नम:) अन्न द्यावे. (तस्कराणाम्) चोरांना (पतये) त्या चौरकर्मात प्रवृत्त करणार्‍यावर (नम:) वज्राने प्रहार करावा. (सृकायिभ्य:) वज्र (वा घातक हत्यार) हातात घेऊन दुसर्‍यांना पीडा देणार्‍या दुष्टास आणि (जिघांसद्भ्य:) हत्या करण्यासाठी ??? असलेल्या दुर्जनास (नम:) वज्राने मारावे. (गुष्णताम्) चोरी करीत असलेल्या माणसांना (पतये) काठीने प्रहार करून जमिनीवर लोळविणार्‍या माणसाचा (नम:) सत्कार करावा. (असिमद्भ्य:) तीव्र खड्ग हातात घेऊन (नत्त्कम्) रात्रीत (चरद्भ्य:) फिरणार्‍या (लुटारू, दरोडेखोर यांना) (नम:) राजपुरुषांनी शस्त्राने मारावे आणि (विकृन्तानाम्) विविध कपट कारस्थाने करून, वस्त्र, गठरी, आदी उचलून नेणार्‍या (उचल्या, फसव्या) लोकांना (पतये) पकडणार्‍या वा मारून टाकणार्‍या व्यक्तीचा राजपुरुषांनी (नम:) सत्कार करावा (गुंडाचा बंदोबस्त करणार्‍या शिपाई वा चौकीदाराला शासनाने पुरस्कार द्यावा) ॥21॥
भावार्थ - भावार्थ - राजपुरुषांचे कर्तव्य आहे की छल-कपट, फसवणूक करून लोकांना लुबाडणार्‍या ठकांना आणि रात्री चोरी, घरफोडीद्वारे दुष्कर्म करणार्‍या लोकांना पकडावे आणि धर्मात्मा व सज्जन व्यक्तींना नेहमी संरक्षण द्यावे. ॥21॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal