English
यजुर्वेद - अध्याय 8/ मन्त्र 40
ऋषिः - प्रस्कण्व ऋषिः
देवता - गृहपतयो राजादयो देवताः
छन्दः - आर्षी गायत्री,स्वराट आर्षी गायत्री,
स्वरः - षड्जः
7
अदृ॑श्रमस्य के॒तवो॒ वि र॒श्मयो॒ जनाँ॒२ऽअनु॑। भ्राज॑न्तो अ॒ग्नयो॑ यथा। उ॒प॒या॒मगृ॑हीतोऽसि॒ सूर्या॑य त्वा भ्रा॒जायै॒ष ते॒ योनिः॒ सूर्या॑य त्वा भ्रा॒जाय॑। सूर्य॑ भ्राजिष्ठ॒ भ्राजि॑ष्ठ॒स्त्वं दे॒वेष्वसि॒ भ्राजि॑ष्ठो॒ऽहं म॑नु॒ष्येषु भूयासम्॥४०॥
स्वर सहित पद पाठअदृ॑श्रम्। अ॒स्य॒। के॒तवः॑। वि। र॒श्मयः॑। जना॑न्। अनु॑। भ्राज॑न्तः। अ॒ग्नयः॑। य॒था॒। उ॒प॒या॒मगृ॑हीत॒ इत्यु॑पया॒मऽगृ॑हीतः। अ॒सि॒। सूर्य्या॑य। त्वा॒। भ्रा॒जाय॑। ए॒षः। ते॒। योनिः॑। सूर्या॑य। त्वा॒। भ्रा॒जाय॑। सूर्य्य॑। भ्रा॒जि॒ष्ठ॒। भ्राजि॑ष्ठः। त्वम्। दे॒वेषु॑। अ॒सि॒। भ्राजि॑ष्ठः। अ॒हम्। म॒नु॒ष्ये᳖षु। भू॒या॒सम् ॥४०॥
स्वर रहित मन्त्र
अदृश्रमस्य केतवो वि रश्मयो जनाँ अनु । भ्राजन्तो अग्नयो यथा । उपयामगृहीतोसि सूर्याय त्वा भ्राजायैष ते योनिः सूर्याय त्वा भ्राजाय । सूर्य भ्राजिष्ठ भ्राजिष्ठस्त्वन्देवेष्वसि भ्राजिष्ठो हम्मनुष्येषु भूयासम् ॥
स्वर रहित पद पाठ
अदृश्रम्। अस्य। केतवः। वि। रश्मयः। जनान्। अनु। भ्राजन्तः। अग्नयः। यथा। उपयामगृहीत इत्युपयामऽगृहीतः। असि। सूर्य्याय। त्वा। भ्राजाय। एषः। ते। योनिः। सूर्याय। त्वा। भ्राजाय। सूर्य्य। भ्राजिष्ठ। भ्राजिष्ठः। त्वम्। देवेषु। असि। भ्राजिष्ठः। अहम्। मनुष्येषु। भूयासम्॥४०॥
विषय - पुनश्च, वेगळ्या रुपाने तोच विषय सांगितला आहे -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - (एक विद्वान सभापतीस उद्देशून) (अस्य) या संसारातील पदार्थांमध्ये (प्राजन्त:) प्रकाशित होणारी जी (रश्मय:) कांति आहे (जे जे कांतिमान दृश्यमान पदार्थ आहेत.) अथवा (केतव:) त्या पदार्थांना दर्शनयोग्य करणार्‍या ज्या अग्नी (अग्नय:) सूर्य, विद्युत आणि भौतिक अग्नी आहेत, (जनान्) सर्वजनांना मी (अनु) त्या अशीप्रमाणे (अहश्रम्) दिसावे (मी सर्वांत कीर्तीवंत, नामवंत व्हावे, अशी इच्छा आहे) हे सभापती, आपण (उपयामृहीत:) राज्याच्या नियम-उपनियमांनी बद्ध (अति) आहात. (ते) आपले (एष:) हे राज्यशासन (योनि:) ऐश्वर्यास जन्म देणारे आहे. अशा (त्वा) आपणासारख्या सभापतीना (भ्राजाय) चैतन्य देणार्‍या (सूर्य्याय) प्राणासाठी (चैतन्यदायी प्राणशक्ती मिळण्यासाठी) मी प्रोत्साहन देतो. (भ्राजाय) सर्वत्र प्रकाशित होणार्‍या (सूर्य्याय) चराचराला जगदीश्वरासाठी (ईश्वरोपासनेसाठी) मी आपणास प्रोत्साहित करीत आहे. हे (भ्राजिष्ठ) पराक्रमामुळे कीर्तीमंत असलेल्या, आणि (सूर्य्य) सत्यविद्या आणि सद्गुणामुळे सूर्यासम चमकणार्‍या हे सभापती, ज्याप्रमाणे (त्वम्) आपण (देवेषु) समस्तविद्या- संपन्न विद्वानांमध्ये (भ्राजिष्ठ:) प्रकाशित वा वंदनीय आहात, त्याप्रमाणे मी देखील (मनुष्येषु) सामान्यजनांमध्ये (कीर्तिमान वा वंदनीय) भूयासम् व्हावे, (अशी मी इच्छा करतो) ॥40॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात उपमा अलंकार आहे. ज्याप्रमाणे या जगात सूर्याची किरणें सर्वत्र प्रसृत होऊन प्रकाश देतात, त्याप्रमाणे राजा, प्रजा आणि सभासदांनी शुभ गुण, कर्म आणि स्वभावामुळे सर्वत्र आपल्या कीर्तीचा प्रसार करावा. कारण हे की मानव-शरीर मिळाल्यानंतर जर मनुष्याने उत्साहाने पुरुषार्थ केला, सज्जनांची संगती धरली योगाभ्यासाचे आचरण केले, तर त्यास धर्म, अर्थ, काम आणि मोक्षाची सिद्धी तथैव शरीर, आत्मा व समाजाची उन्नती करणे दुर्लभ होणार नाही. यामुळे सर्व मनुष्यांनी आळस झटकून नित्य (पुरुषार्थ, संत्संग, योगाभ्यासासाठी) यत्न केले पाहिजेत ॥40॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal