ऋग्वेद - मण्डल 8/ सूक्त 46/ मन्त्र 3
आ यस्य॑ ते महि॒मानं॒ शत॑मूते॒ शत॑क्रतो । गी॒र्भिर्गृ॒णन्ति॑ का॒रव॑: ॥
स्वर सहित पद पाठआ । यस्य॑ । ते॒ । म॒हि॒मान॑म् । शत॑म्ऽऊते । शत॑क्रतो॒ इति॒ शत॑ऽक्रतो । गीः॒ऽभिः । गृ॒णन्ति॑ । का॒रवः॑ ॥
स्वर रहित मन्त्र
आ यस्य ते महिमानं शतमूते शतक्रतो । गीर्भिर्गृणन्ति कारव: ॥
स्वर रहित पद पाठआ । यस्य । ते । महिमानम् । शतम्ऽऊते । शतक्रतो इति शतऽक्रतो । गीःऽभिः । गृणन्ति । कारवः ॥ ८.४६.३
ऋग्वेद - मण्डल » 8; सूक्त » 46; मन्त्र » 3
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 1; मन्त्र » 3
Acknowledgment
अष्टक » 6; अध्याय » 4; वर्ग » 1; मन्त्र » 3
Acknowledgment
भाष्य भाग
इंग्लिश (1)
Meaning
Lord of a hundred forms of protection, high priest of a hundred forms of cosmic yajna, we know you whose majesty poets and artists celebrate with songs of adoration.
मराठी (1)
भावार्थ
चांगले विद्वान स्तुतिपाठक व इतर आचार्य त्याचीच स्तुती करतात. त्यासाठी हे माणसांनो! तुम्हीही त्याचाच महिमा गा. ॥३॥
संस्कृत (1)
विषयः
N/A
पदार्थः
हे शतमूते ! शतमनन्तम् ऊतयो रक्षा यस्य स शतमूतिः तस्य सम्बोधने । हे शतक्रतो भगवन् ! यस्य ते महिमानम् । कारवः=कर्त्तारः स्तोत्राणाम् । गीर्भिः=वचनैः । गृणन्ति=स्तुवन्ति ॥३ ॥
हिन्दी (3)
विषय
N/A
पदार्थ
(शतमूते) हे अनन्त प्रकार से रक्षाकारक (शतक्रतो) हे अनन्तकर्मसंयुक्त महाकर्मन् देव ! (यस्य+ते) जिस तेरे (महिमानम्) महिमा को (कारवः) स्तुतिकर्त्तृगण (गीर्भिः) अपने-२ गद्य पद्यमय वचनों से (गृणन्ति) गाते हैं ॥३ ॥
भावार्थ
अच्छे विद्वान् स्तुतिपाठक और अन्यान्य आचार्य्यगण उसी की स्तुति करते हैं, अतः हे मनुष्यों ! आप भी उसी की महिमा गाओ ॥३ ॥
विषय
उससे अनेक प्रार्थनाएं।
भावार्थ
( यस्य ते ) जिस तेरे ( महिमानं ) महान् सामर्थ्य को ( कारवः ) विद्वान् जन ( गीर्भिः ) वाणियों से ( गृणन्ति ) बतलाते हैं, हे (शतम् ऊते) सैकड़ों रक्षाओं से सम्पन्न ! हे (शतक्रतो ) सैकड़ों प्रजाओं और कर्म समार्थ्यो से युक्त उस तुझको ही हम सच्चा अन्नदाता, अभीष्टप्रद और ऐश्वर्यदाता जानें।
टिप्पणी
missing
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर
वशोश्व्य ऋषिः॥ देवताः—१—२०, २९—३१, ३३ इन्द्रः। २१—२४ पृथुश्रवसः कानीनस्य दानस्तुतिः। २५—२८, ३२ वायुः। छन्दः—१ पाद निचृद् गायत्री। २, १०, १५, २९ विराड् गायत्री। ३, २३ गायत्री। ४ प्रतिष्ठा गायत्री। ६, १३, ३३ निचृद् गायत्री। ३० आर्ची स्वराट् गायत्री। ३१ स्वराड् गायत्री। ५ निचृदुष्णिक्। १६ भुरिगुष्णिक्। ७, २०, २७, २८ निचृद् बृहती। ९, २६ स्वराड् बृहती। ११, १४ विराड् बृहती। २१, २५, ३२ बृहती। ८ विरानुष्टुप्। १८ अनुष्टुप्। १९ भुरिगनुष्टुप्। १२, २२, २४ निचृत् पंक्तिः। १७ जगती॥ त्रयोदशर्चं सूक्तम्॥
विषय
शतमूति-शतक्रतु [प्रभु]
पदार्थ
[१] हे (शतमूते) = सैंकड़ों रक्षणोंवाले व शतक्रतो सैंकड़ों प्रज्ञानों व कर्मोंवाले प्रभो ! (यस्य ते) = जिन आपकी (महिमानं) = महिमा को (कारवः) = यज्ञादि कर्मों को करनेवाले लोग (गीर्भिः) = ज्ञान की वाणियों के द्वारा (आगृणन्ति) = सदा स्तुत करते हैं। [२] हे प्रभो ! आपका वस्तुतः यशोगान तो क्रियाशील लोग ही करते हैं। उन्हीं को आपका रक्षण प्राप्त होता है, उन्हीं के लिए आप प्रज्ञान व शक्ति को प्राप्त कराते हैं।
भावार्थ
भावार्थ- कारु-कुशलता से कर्म करनेवाला प्रभु का उपासक होता है। यही प्रभु से रक्षण प्रज्ञान व शक्ति को प्राप्त करता है।
Acknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal