यजुर्वेद - अध्याय 15/ मन्त्र 26
ऋषिः - परमेष्ठी ऋषिः
देवता - अग्निर्देवता
छन्दः - भुरिगार्षी त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
2
अ॒यमि॒ह प्र॑थ॒मो धा॑यि धा॒तृभि॒र्होता॒ यजि॑ष्ठोऽअध्व॒रेष्वीड्यः॑। यमप्न॑वानो॒ भृग॑वो विरुरु॒चुर्वने॑षु चि॒त्रं वि॒भ्वं वि॒शेवि॑शे॥२६॥
स्वर सहित पद पाठअ॒यम्। इ॒ह। प्र॒थ॒मः। धा॒यि॒। धा॒तृभि॒रिति॑ धा॒तृऽभिः॑। होता॑। यजि॑ष्ठः। अ॒ध्व॒रेषु॑। ईड्यः॑। यम्। अप्न॑वानः। भृग॑वः। वि॒रु॒रु॒चुरिति॑ विऽरु॒रु॒चुः। वने॑षु। चि॒त्रम्। वि॒भ्व᳖मिति॑ वि॒ऽभ्व᳖म्। वि॒शेवि॑श॒ इति॑ वि॒शेऽवि॑शे ॥२६ ॥
स्वर रहित मन्त्र
अयमिह प्रथमो धायि धातृभिर्हाता यजिष्ठो अध्वरेष्वीड्यः । यमप्नवानो भृगवो विरुरुचुर्वनेषु चित्रं विभ्वँविशेविशे ॥
स्वर रहित पद पाठ
अयम्। इह। प्रथमः। धायि। धातृभिरिति धातृऽभिः। होता। यजिष्ठः। अध्वरेषु। ईड्यः। यम्। अप्नवानः। भृगवः। विरुरुचुरिति विऽरुरुचुः। वनेषु। चित्रम्। विभ्वमिति विऽभ्वम्। विशेविश इति विशेऽविशे॥२६॥
विषय - पुढील मंत्रातही तोच विषय प्रतिपादित आहे -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - (इह) या जगात (हा भौतिक अग्नी) अध्वरेषु) करणीय कार्यात व व्यवहारात उपयोगी असून (ईऽय:) अधिक संशोधन व प्रयोग करण्यास योग्य आहे. तसेच (यजिष्ठ:) यज्ञसाधक असून (होता) घृत आदी पदार्थांचा ग्रहणकर्ता आहे. (प्रथम:) हा अग्नी सर्वत्र व्यापक आहे (अयम्) या अशा (उपयोगी अग्नीला) (धातृभि:) धारणशील पुरुषांनी (धायि) धारण केले आहे (याचे उपयुक्त ज्ञान-विज्ञान प्राप्त केले आहे) (यम्) अशा ज्या अग्नीचा (वनेषु) सूर्य किरणांमधे (चित्रम्) अति अद्भुत रुपाने अवस्थित (विभ्वम्) व्यापकल गुणाला (अप्नवान:) (भृगव:) पूर्ण ज्ञानी विद्वज्जन (विशेविशे) समस्त प्रजेकरिता (अप्नवान्:) रुपवान करतात (किरणात गुप्त असलेल्या अग्नीला प्रत्यक्ष करून) (विरूचु:) प्रत्यक्ष उपयोगात आणात आणि त्यापासून मिळणारे लाभ अधिकाधिक प्रकट करतात. तेव्हाच सर्व मनुष्य त्या अग्नीला स्वीकार करतात (अशाच्या विद्युत, ऊर्जा आदी रुपाचा प्रयोग करतात) ॥26॥
भावार्थ - भावार्थ - विद्वानांनी (वैज्ञानिकांनी) स्वत: अग्निविद्या जाणावी, योग्य रीतीने धारण करावी (उपयोगात आणावी) आणि त्यापासून होणारे लाभ इतरांनाही सांगावेत ॥26॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
Shri Virendra Agarwal
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal