यजुर्वेद - अध्याय 33/ मन्त्र 97
ऋषिः - मेधातिथिर्ऋषिः
देवता - महेन्द्रो देवता
छन्दः - स्वराट् सतो बृहती
स्वरः - मध्यमः
1
अ॒स्येदिन्द्रो॑ वावृधे॒ वृष्ण्य॒ꣳ शवो॒ मदे॑ सु॒तस्य॒ विष्ण॑वि।अ॒द्या तम॑स्य महि॒मान॑मा॒यवोऽनु॑ ष्टुवन्ति पू॒र्वथा॑।इ॒मा उ त्वा। यस्या॒यम्। अ॒यꣳ स॒हस्र॑म्। ऊ॒र्ध्वऽऊ॒ षु णः॑॥९७॥
स्वर सहित पद पाठअ॒स्य। इत्। इन्द्रः॑। वा॒वृ॒धे॒। व॒वृ॒ध॒ऽइति॑ ववृधे। वृष्ण्य॑म्। शवः॑। मदे॑। सु॒तस्य॑। विष्ण॑वि ॥ अ॒द्य। तम्। अ॒स्य॒ म॒हि॒मान॑म्। आ॒यवः॑। अनु॑। स्तु॒व॒न्ति॒। पू॒र्वथेति॑ पू॒र्वऽथा॑ ॥९७ ॥
स्वर रहित मन्त्र
अस्येदिन्द्रो वावृधे वृष्ण्यँ शवो मदे सुतस्य विष्णवि । अद्या तमस्य महिमानमायवोनुष्टुवन्ति पूर्वथा । इमाऽउ त्वा । यस्यायमयँ सहस्रमूर्ध्वऽऊ षु णः॥
स्वर रहित पद पाठ
अस्य। इत्। इन्द्रः। वावृधे। ववृधऽइति ववृधे। वृष्ण्यम्। शवः। मदे। सुतस्य। विष्णवि॥ अद्य। तम्। अस्य महिमानम्। आयवः। अनु। स्तुवन्ति। पूर्वथेति पूर्वऽथा॥९७॥
भावार्थ -
जिस प्रकार (विष्णवि) व्यापक पृथ्वी पर (सुतस्य मदे ) प्राप्त हुए जल से पूर्ण हो जाने पर (इन्द्रः) सूर्य (अस्य) इस मेघ के (शव:) विद्युत् बल और ( वृष्ण्यम् ) वर्षण सामर्थ्य को ( वावृधे) बढ़ाता है । उसी प्रकार (सुतस्य) अभिषेक द्वारा स्थापित (विष्णवि) व्यापक राष्ट्र में (मदे) हर्ष, सुख और समृद्धि से तृप्त, भरे पूरे रहने पर ( इत् ) ही (इन्द्र) ऐश्वर्यवान् राजा भी (शव:) अपना बल और ( वृष्ण्यम् ) प्रजा पर सुख सेचन या वर्षा के सामर्थ्य को और सेना बल को उसी प्रकार बढ़ावे ।
भा० - 'इमा उ त्वा०', 'अस्यायम् ०' 'अयं सहस्रम् ०' ये तीनों प्रतीकें अ० ३३।८१-८३ तक के तीनों मन्त्रों की हैं । 'ऊर्ध्व ऊ षु णः '० यह प्रतीक अ० ११।४२ मन्त्र की है।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - मेधातिथिर्ऋषिः । महेन्द्रो देवता । सतो बृहती । मध्यमः ॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal