Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 8/ मन्त्र 37
    ऋषिः - विवस्वान् ऋषिः देवता - सम्राड्माण्डलिकौ राजानौ देवते छन्दः - साम्नी त्रिष्टुप्,विराट आर्ची त्रिष्टुप्, स्वरः - धैवतः
    0

    इन्द्र॑श्च स॒म्राड् वरु॑णश्च॒ राजा॒ तौ ते॑ भ॒क्षं च॑क्रतु॒रग्र॑ऽए॒तम्। तयो॑र॒हमनु॑ भ॒क्षं भ॑क्षयामि॒ वाग्दे॒वी जु॑षा॒णा सोम॑स्य तृप्यतु स॒ह प्रा॒णेन॒ स्वाहा॑॥३७॥

    स्वर सहित पद पाठ

    इन्द्रः॑। च॒। स॒म्राडिति॑ स॒म्ऽराट्। वरु॑णः। च॒। राजा॑। तौ। ते॒। भ॒क्षम्। च॒क्र॒तुः। अग्रे॑। ए॒तम्। तयोः॑। अ॒हम्। अनु॑। भ॒क्षम्। भ॒क्ष॒या॒मि॒। वाक्। दे॒वी। जु॒षा॒णा। सोम॑स्य। तृ॒प्य॒तु॒। स॒ह। प्रा॒णेन॑। स्वाहा॑ ॥३७॥


    स्वर रहित मन्त्र

    इन्द्रश्च सम्राड्वरुणश्च राजा तौ ते भक्षञ्चक्रतुरग्रेतम् । तयोरहमनु भक्षम्भक्षयामि वाग्देवी जुषाणा सोमस्य तृप्यतु सह प्राणेन स्वाहा ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    इन्द्रः। च। सम्राडिति सम्ऽराट्। वरुणः। च। राजा। तौ। ते। भक्षम्। चक्रतुः। अग्रे। एतम्। तयोः। अहम्। अनु। भक्षम्। भक्षयामि। वाक्। देवी। जुषाणा। सोमस्य। तृप्यतु। सह। प्राणेन। स्वाहा॥३७॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 8; मन्त्र » 37
    Acknowledgment

    भावार्थ -

     ( इन्द्रः च वरुण: च ) इन्द्र और वरुण ( सम्राट राजा ) दोनों क्रम से सम्राट् और राजा हैं। अर्थात् महाराजा चक्रवर्ती राजा का सम्राट् या इन्द्र कहा जाता है और माण्डलिक राजा को राजा या वरुण कहना उचित है । हे प्रजाजन ! या हे राष्ट्र ! ( तौ ) वे दोनों ( अग्ने ) सब से प्रथम, मुख्य पद पर विराज कर ( ते ) तेरे ( एतम् ) इस ( भक्षम् )उपभोग करने योग्य पदार्थ को सेवन ( चक्रतुः ) करते हैं । और ( तयोः अनु ) उन दोनों के बाद ( अहम् ) मैं विद्वान् प्रजाजन ( भक्षम् अनु- भक्षयामि ) राष्ट्र के भोग्य पदार्थ का भोग करता हूं । (वाग् ) वाणी जिस प्रकार ( प्राणेन स्वाहा ) प्राण के साथ मिलकर ( सोमै जुषाणा ) ज्ञान का सेवन करती हुई तृप्त होती है उसी प्रकार यह (देवी) देवी. पृथिवो या महारानी ( सोमस्य ) सब के शासन करने हारे राजा के साथ ( जुपाण ) प्रेम करती हुई ( स्वाहा ) उत्तम कीर्ति से ( तृप्यतु ) तृप्त हो॥

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -

    विवस्वान ऋषिः । इन्द्रावरुणौ षोडपी वा देवता । (१) सान्नी त्रिष्टुप् 
    ( २ ) विराड् आर्षी त्रिष्टुप | धैवतः स्वरः ॥ 

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top