Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 8/ मन्त्र 49
    ऋषिः - देवा ऋषयः देवता - विश्वेदेवा प्रजापतयो देवताः छन्दः - विराट प्राजापत्या जगती,निचृत् आर्षी उष्णिक्, स्वरः - धैवतः
    1

    क॒कु॒भꣳ रू॒पं वृ॑ष॒भस्य॑ रोचते बृ॒हच्छु॒क्रः शु॒क्रस्य॑ पुरो॒गाः सोमः॒ सोम॑स्य पुरो॒गाः। यत्ते॑ सो॒मादा॑भ्यं॒ नाम॒ जागृ॑वि॒ तस्मै॑ त्वा गृह्णामि॒ तस्मै ते सोम॒ सोमा॑य॒ स्वाहा॑॥४९॥

    स्वर सहित पद पाठ

    क॒कु॒भम्। रू॒पम्। वृ॒ष॒भस्य॑। रो॒च॒ते॒। बृ॒हत्। शुक्रः। शु॒क्रस्य॑। पु॒रो॒गा इति॑ पुरः॒ऽगाः। सोमः॑। सोम॑स्य। पु॒रो॒गा इति॑ पुरः॒ऽगाः। यत्। ते॒। सो॒म॒। अदा॑भ्यम्। नाम॑। जागृ॑वि। तस्मै॑। त्वा॒। गृ॒ह्णा॒मि॒। तस्मै॑। ते॒। सोम॑। सोमा॑य। स्वाहा॑ ॥४९॥


    स्वर रहित मन्त्र

    ककुभँ रूपँ वृषभस्य रोचते बृहच्छुक्रः शुक्रस्य पुरोगाः सोमः सोमस्य पुरोगाः । यत्ते सोमादाभ्यन्नाम जागृवि तस्मै त्वा गृह्णामि तस्मै ते सोम सोमाय स्वाहा ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    ककुभम्। रूपम्। वृषभस्य। रोचते। बृहत्। शुक्रः। शुक्रस्य। पुरोगा इति पुरःऽगाः। सोमः। सोमस्य। पुरोगा इति पुरःऽगाः। यत्। ते। सोम। अदाभ्यम्। नाम। जागृवि। तस्मै। त्वा। गृह्णामि। तस्मै। ते। सोम। सोमाय। स्वाहा॥४९॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 8; मन्त्र » 49
    Acknowledgment

    भावार्थ -

     ( वृषभस्य ) सब सुखों के वर्षक राजा या सभापति का ( ककु- भम् ) दिशा के समान शुद्ध और आदित्य के समान कान्तिमान् ( रूपं रोचते ) रूप प्रकाशित होता है । ( शुक्रस्य ) दीप्त, उज्ज्वल शुद्ध धर्म का ( बृहत् ) महान् ( शुक्रः ) कान्तिमान आदित्य जिस प्रकार ( शुक्रस्य ) शुद्ध दीप्ति मानादिका (पुरोगाः) पुरोगामी, नेता, प्रवर्तक होता है उसी प्रकार (शुक्र) तेजस्वी शुद्धाचारी राजा ही (शुक्रस्य पुरोगाः) शुक्र और तेजस्वी धर्मानुकूल राष्ट्र का नेता होता है, या तेजस्वी राजा का तेजस्वी विद्वान् ही पुरोगामी नेता होता है। इसी प्रकार (सोमः ) हे राजन् तू सोम सबका प्रेरक होकर ( सोमस्य ) ऐश्वर्य पूर्ण राष्ट्र का ( पुरोगाः ) नेता हो । हे सोम ! राजन् ! यत् ) क्योंकि (ते) तेरा ( अदाभ्यम् ) कभी नाश न होने वाला( जागृवि ) सदा जागरणशील, सदा सावधान (नाम) स्वरूप है ( तस्मै ) उस कर्त्तव्य के लिये ही (त्वा गृहामि) तुझे मैं ग्रहण करता हूं। हे (सोम) राजन् ! ( तस्मै ते ) उस तेरे लिये ( सु आहा ) उत्तम यश प्राप्त हो ।

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -

    देवा ऋषयः । विश्वेदेवाः प्रजापतयो देवता: । ( १ ) विराट् प्राजापत्या जगती । निषादः । ( २ ) भुरिगार्षी उष्णिक् । धैवतः ॥  

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top