Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 8/ मन्त्र 5
    ऋषिः - कुत्स ऋषिः देवता - गृहपतयो देवताः छन्दः - प्राजापत्या अनुष्टुप्,निचृत् आर्षी जगती स्वरः - निषादः, गान्धारः
    1

    विव॑स्वन्नादित्यै॒ष ते॑ सोमपी॒थस्तस्मि॑न् मत्स्व। श्रद॑स्मै नरो॒ वच॑से दधातन॒ यदा॑शी॒र्दा दम्प॑ती वा॒मम॑श्नु॒तः। पुमा॑न् पु॒त्रो जा॑यते वि॒न्दते॒ वस्वधा॑ वि॒श्वाहा॑र॒पऽए॑धते गृ॒हे॥५॥

    स्वर सहित पद पाठ

    विव॑स्वन्। आ॒दि॒त्य॒। ए॒षः। ते॒। सो॒म॒पी॒थ इति॑ सोमऽपी॒थः। तस्मि॑न्। म॒त्स्व॒। श्रत्। अ॒स्मै॒। न॒रः। वच॑से। द॒धा॒त॒न॒। यत्। आ॒शी॒र्देत्या॑शीः॒ऽदा। दम्प॑ती॒ इति॒ दम्ऽप॑ती। वा॒मम्। अश्नु॒तः। पुमा॑न्। पु॒त्रः। जा॒य॒ते॒। वि॒न्दते॑। वसु॑। अध॑। वि॒श्वाहा॑। अ॒र॒पः। ए॒ध॒ते॒। गृ॒हे ॥५॥


    स्वर रहित मन्त्र

    विवस्वन्नादित्यैष ते सोमपीथस्तस्मिन्मत्स्व श्रदस्मै नरो वचसे दधातन यदाशीर्दा दम्पती वाममश्नुतः । पुमान्पुत्रो जायते विन्दते वस्वधा विश्वाहारप एधते गृहे ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    विवस्वन्। आदित्य। एषः। ते। सोमपीथ इति सोमऽपीथः। तस्मिन्। मत्स्व। श्रत्। अस्मै। नरः। वचसे। दधातन। यत्। आशीर्देत्याशीःऽदा। दम्पती इति दम्ऽपती। वामम्। अश्नुतः। पुमान्। पुत्रः। जायते। विन्दते। वसु। अध। विश्वाहा। अरपः। एधते। गृहे॥५॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 8; मन्त्र » 5
    Acknowledgment

    भावार्थ -

    हे ( विवस्वन्) विविध स्थानों पर निवास करनेहारे या विविध ऍश्र्वर्यों के स्वामिन्! हे | आदित्य ) आदित्य के समान तेजस्विन् ! राजन् ! पुरुष ! ( एषः ) यह ( ते सोमपीथः ) तेरा सोमपद का पालन करने का कर्तव्य है । ( तस्मिन् ) तू उसमें ही ( मत्स्व ) आनन्द प्रसन्न रह । है ( नरः ) नेता पुरुषो ! ( अस्मै वचसे ) इसके वचन में (श्रत् दधातन ) सत्य और श्रद्धा बुद्धि को धारण करो । ( यत् ) जिसके आश्रय पर ( आशीर्दा ) आशीर्वाद देनेवाले ( दम्पती ) पति पत्नी भी ( वामम् ) सुख को ( अश्नुतः ) भोगते हैं। और ( पुमान् पुत्रः जायते ) पुमान् वीर पुत्र उत्पन्न होता है, ( वसु विन्दते ) वह ऐश्वर्यं प्राप्त करता है । और ( विश्वहा ) सदा, नित्य ( अरपः ) पाप रहित निर्विघ्न (गृह) गृह में ( एधते ) वृद्धि को प्राप्त होता है | शत० ४ । ३ । १ । १७ - २४ ॥ 

    गृहस्थ के पक्ष में – हे गृहाश्रमिन् ! (एष ते सोमपीथ: ) यह गृहाश्रम पालन ही तेरा सोम समान आनन्द रस के पान के बराबर है। तू इसमें सुख से रह । हे पुरुषो ! तुम इसके वचन को आदर से सुनो। जिसमें आशीर्वाद देनेवाले स्त्री पुरुष सुख से रहते हैं, उस गृह में पुमान् पुत्र उत्पन्न होता है, ऐश्वर्य प्राप्त करता है और निर्विघ्न बढ़ता है । 
     

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर -

    गृहपत्तयो देवता: । ( १ ) प्राजापत्याऽनुष्टम् | गान्धारः । (२) निचृदार्षी । निषादः ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top