Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 21
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 21/ मन्त्र 20
    ऋषिः - स्वस्त्यात्रेय ऋषिः देवता - विश्वेदेवा देवताः छन्दः - अनुष्टुप् स्वरः - गान्धारः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    4

    त्वष्टा॑ तु॒रीपो॒ऽअद्भु॑तऽइन्द्रा॒ग्नी पु॑ष्टि॒वर्ध॑ना।द्विप॑दा॒ छन्द॑ऽइन्द्रि॒यमु॒क्षा गौर्न वयो॑ दधुः॥२०॥

    स्वर सहित पद पाठ

    त्वष्टा॑। तु॒रीपः॑। अद्भु॑तः। इ॒न्द्रा॒ग्नीऽइति इन्द्रा॒ग्नी। पु॒ष्टि॒वर्ध॒नेति॑ पुष्टि॒ऽवर्ध॑ना। द्विप॑देति॒ द्विऽप॑दा। छन्दः॑। इ॒न्द्रि॒यम्। उ॒क्षा। गौः। न। वयः॑। द॒धुः॒ ॥२० ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    त्वष्टा तुरीपोऽअद्भुतऽइन्द्राग्नी पुष्टिवर्धना । द्विपदा छन्द इन्द्रियमुक्षा गौर्न वयो दधुः ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    त्वष्टा। तुरीपः। अद्भुतः। इन्द्राग्नीऽइति इन्द्राग्नी। पुष्टिवर्धनेति पुष्टिऽवर्धना। द्विपदेति द्विऽपदा। छन्दः। इन्द्रियम्। उक्षा। गौः। न। वयः। दधुः॥२०॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 21; मन्त्र » 20
    Acknowledgment

    शब्दार्थ -
    हे मनुष्यांनो, (अद्भुतः) आश्चर्य युक्त गुण, कर्म आणि स्वभाव असलेले (तुरीपः) शीघ्र प्राप्त होणारे (वा त्वरित लाभ देणारे) तसेच (त्वष्टा) (वस्तूंना) सूक्ष्म रूप देणारे व (पुष्टिवर्द्धना) पुष्टिकारक (इन्द्राग्नी) पवन आणि अग्नी, हे दोन पदार्थ (जीवन धारण करतात, जीवनाचे कारण असतात. वायू आणि अग्नीचे गुण, कार्य व लाभ वेगळे अद्भूत आहेत. ते वस्तूना सूक्ष्म करतात आणि शक्ती-पोषण देतात, तसे हे मनुष्यानो, तुम्हीही काही अद्भुत करा) याशिवाय पवन व अग्नी (द्विपदा) (दोन पाद वा चरण असलेल्या) (छन्दः) छंदाला, (इन्द्रियम्‌) कर्ण आदी इंद्रियांना व (उक्षा) (गौः) (न) सेचन (वा गर्भाधानकरण्यास समर्थ) बैलाप्रमाणे (वयः) जीवन (दधुः) धारण करतात (पवन व अग्नी इंद्रियांना जीवन देतात आणि द्विपाद छंदातील मंत्राद्वारे जीवन शक्ती देतात) त्याप्रमाणे हे मनुष्यांनो, तुम्हीही प्राणशक्ती (वा जीवनाविषयी उत्साह जागृत) करा ॥20॥

    भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात उपमा अलंकार आहे. (गौः, न) ज्याप्रमाणे भौतिक अग्नी (आग) विद्युत, जाठराग्नी आणि वडवानल (समुद्रातील आग) हे चार अग्नी आणि प्राण, इंद्रिये, व गौ आदी पशू सर्व जगाला पुष्टी वा जीवनशक्ती देतात, त्याप्रमाणे सर्व लोकांनी ब्रह्मचर्यादीद्वारे आपली आणि इतरांची शक्ती वाढविली पाहिजे ॥20॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top