अथर्ववेद - काण्ड 10/ सूक्त 5/ मन्त्र 49
सूक्त - सिन्धुद्वीपः
देवता - प्रजापतिः
छन्दः - अनुष्टुप्
सूक्तम् - विजय प्राप्ति सूक्त
परा॑ शृणीहि॒ तप॑सा यातु॒धाना॒न्परा॑ग्ने॒ रक्षो॒ हर॑सा शृणीहि। परा॑र्चिषा॒ मूर॑देवाञ्छृणीहि॒ परा॑सु॒तृपः॒ शोशु॑चतः शृणीहि ॥
स्वर सहित पद पाठपरा॑ । शृ॒णी॒हि॒ । तप॑सा । या॒तु॒ऽधाना॑न् । परा॑ । अ॒ग्ने॒ । रक्ष॑: । हर॑सा । शृ॒णी॒हि॒ । परा॑ । अ॒र्चिषा॑ । मूर॑ऽदेवान् । शृ॒णी॒हि॒ । परा॑ । अ॒सु॒ऽतृप॑: । शोशु॑चत: । शृ॒णी॒हि॒ ॥५.४९॥
स्वर रहित मन्त्र
परा शृणीहि तपसा यातुधानान्पराग्ने रक्षो हरसा शृणीहि। परार्चिषा मूरदेवाञ्छृणीहि परासुतृपः शोशुचतः शृणीहि ॥
स्वर रहित पद पाठपरा । शृणीहि । तपसा । यातुऽधानान् । परा । अग्ने । रक्ष: । हरसा । शृणीहि । परा । अर्चिषा । मूरऽदेवान् । शृणीहि । परा । असुऽतृप: । शोशुचत: । शृणीहि ॥५.४९॥
अथर्ववेद - काण्ड » 10; सूक्त » 5; मन्त्र » 49
भाषार्थ -
(अग्ने) हे अग्रणी प्रधानमन्त्रिन् ! (तपसा) निज तापक शक्ति द्वारा (परा) पराङ्मुख हुए (यातुधानान्) यातनाओं के निधानों अर्थात् प्रजा को पीड़ित करने वालों को (शृणीहि) तू विशीर्ण कर, विनष्ट कर, (परा) पराङ्मुख हुए (रक्षः) राक्षस स्वभाव वाले को (हरसा) प्राणापहारक तेज द्वारा (शृणीहि) तू विशीर्ण कर, विनष्ट कर (परा) पराङ्मुख हुए (मूरदेवान्) मूढ़ अर्थात् अज्ञानी, देवान् अर्थात् मदमस्तों को (अर्चिषा) निज दीप्ति द्वारा (शृणीहि) तू विशीर्ण कर, विनष्ट कर, (परा) पराङ्मुख हुए (शोशुचतः) प्रति उद्दीप्त उद्दण्ड हुओं, (असुतृपः) प्रजा के प्राणों द्वारा अपने को तृप्त करने वालों को (शृणीहि) विशीर्ण कर, विनष्ट कर।
टिप्पणी -
[मन्त्र ४८ के अनुसार यदि फटकार द्वारा सफलता नहीं मिलती तो यातुधान आादि का विनाश करना ही राज्य व्यवस्था के लिये श्रेयस्कर है। परा= राज्यव्यवस्था से पराङ्मुख हुए, उस की प्रवाह न कर, यथेच्छाचारी लोग]।