अथर्ववेद - काण्ड 10/ सूक्त 5/ मन्त्र 48
सूक्त - सिन्धुद्वीपः
देवता - प्रजापतिः
छन्दः - अनुष्टुप्
सूक्तम् - विजय प्राप्ति सूक्त
यद॑ग्ने अ॒द्य मि॑थु॒ना शपा॒तो॒ यद्वा॒चस्तृ॒ष्टं ज॒नय॑न्त रे॒भाः। म॒न्योर्मन॑सः शर॒व्या॒ जाय॑ते॒ या तया॑ विध्य॒ हृद॑ये यातु॒धाना॑न् ॥
स्वर सहित पद पाठयत् । अ॒ग्ने॒ । अ॒द्य । मि॒थु॒ना । शपा॑त: । यत् । वा॒च: । तृ॒ष्टम् । ज॒नय॑न्त । रे॒भा: । म॒न्यो: । मन॑स: । श॒र॒व्या᳡ । जाय॑ते । या । तया॑ । वि॒ध्य॒ । हृद॑ये । या॒तु॒ऽधाना॑न् ॥५.४८॥
स्वर रहित मन्त्र
यदग्ने अद्य मिथुना शपातो यद्वाचस्तृष्टं जनयन्त रेभाः। मन्योर्मनसः शरव्या जायते या तया विध्य हृदये यातुधानान् ॥
स्वर रहित पद पाठयत् । अग्ने । अद्य । मिथुना । शपात: । यत् । वाच: । तृष्टम् । जनयन्त । रेभा: । मन्यो: । मनस: । शरव्या । जायते । या । तया । विध्य । हृदये । यातुऽधानान् ॥५.४८॥
अथर्ववेद - काण्ड » 10; सूक्त » 5; मन्त्र » 48
भाषार्थ -
(अग्ने) हे अग्रणी प्रधानमन्त्रिन् ! (अद्य) आज (मिथुना) विवाहित पति-पत्नी (यद्) जो (शपातः) एक-दूसरे को शाप देते हैं, तथा (रेभाः) परमेश्वर की स्तुति करने वाले (यत्) जो (वाचः) वाणी की (तृष्टम्) कटुता (जनयन्त) प्रकट करते हैं। (मन्योः) मन्यु के कारण (मनसः) मन से (या) जो (शरव्या) शरवत् तीक्ष्ण बींधने वाली वाणी (जायते) पैदा होती है (तया) उस द्वारा (यातुधानान्) यातनाओं अर्थात् पीड़ाओं के निधानों, प्रजापीड़कों को (हृदये) उनके हृदयों में (विध्य) बींध।
टिप्पणी -
[अद्य= किसी भी दिन। शपातः = शप आक्रोशे (भ्वादिः, दिवादिः)। आकोशे= क्रुश आह्वाने रोदने च (भ्वादिः) परस्पर निन्दा, अपवदन, तिरस्कार, दोषारोपण आदि। अभिप्राय यह कि पती-पत्नी के पारस्परिक निन्दा आदि करने पर उन्हें, परमेश्वर के स्तावक होते हुए भी कटु वाणी बोलने पर उन्हें, तथा प्रजापीड़कों को, अर्थात् इन सब के हृदयों को तीखी वाणी द्वारा बींध, इन्हें उग्रवाणी द्वारा फटकार।