Loading...
Close
VedicScriptures VedicScriptures
English
साइडबार
यजुर्वेद अध्याय - 15
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
    • यजुर्वेद - अध्याय 15/ मन्त्र 57
    ऋषिः - परमेष्ठी ऋषिः देवता - शिशिरर्त्तुर्देवता छन्दः - स्वराडुत्कृतिः स्वरः - षड्जः
    इस मन्त्र को एडिट करें
    4

    तप॑श्च तप॒स्यश्च॑ शैशि॒रावृ॒तूऽअ॒ग्नेर॑न्तःश्ले॒षोऽसि॒ कल्पे॑तां॒ द्यावा॑पृथि॒वी कल्प॑न्ता॒माप॒ऽओष॑धयः॒ कल्प॑न्ताम॒ग्नयः॒ पृथ॒ङ् मम॒ ज्यैष्ठ्या॑य॒ सव्र॑ताः। येऽअ॒ग्नयः॒ सम॑नसोऽन्त॒रा द्यावा॑पृथि॒वीऽइ॒मे। शै॒शि॒रावृ॒तूऽअ॑भि॒कल्प॑माना॒ऽइन्द्र॑मिव दे॒वाऽअ॑भि॒संवि॑शन्तु॒ तया॑ दे॒वत॑याऽङ्गिर॒स्वद् ध्रु॒वे सी॑दतम्॥५७॥

    स्वर सहित पद पाठ

    तपः॑। च॒। त॒प॒स्यः᳖। च॒। शै॒शि॒रौ। ऋ॒तू इत्यृ॒तू। अ॒ग्नेः। अ॒न्तः॒श्ले॒ष इत्य॑न्तःऽश्ले॒षः। अ॒सि॒। कल्पे॑ताम्। द्यावा॑पृथि॒वी इति॒ द्यावा॑पृथि॒वी। कल्प॑न्ताम्। आपः॑। ओष॑धयः। कल्प॑न्ताम्। अ॒ग्नयः॑। पृथ॑क्। मम॑। ज्यैष्ठ्या॑य। सव्र॑ता॒ इति॒ सऽव्र॑ताः। ये। अ॒ग्नयः॑। सम॑नस॒ इति॒ सऽम॑नसः। अ॒न्त॒रा। द्यावा॑पृथि॒वी इति॒ द्यावा॑पृथि॒वी। इ॒मे इती॒मे। शै॒शि॒रौ। ऋ॒तू इत्यृ॒तू। अ॒भि॒कल्प॑माना॒ इत्य॑भि॒ऽकल्प॑मानाः। इन्द्र॑मि॒वेतीन्द्र॑म्ऽइव। दे॒वाः। अ॒भि॒संवि॑श॒न्त्वित्य॑भि॒सम्ऽवि॑शन्तु। तया॑। दे॒वत॑या। अ॒ङ्गि॒र॒स्वत्। ध्रु॒वे इति॑ ध्रु॒वे। सी॒द॒त॒म् ॥५७ ॥

    स्वर रहित मन्त्र

    तपश्च तपस्यश्च शैशिरावृतूऽअग्नेरन्तःश्लेषोसि कल्पेतान्द्यावापृथिवी कल्पम्पाऽओषधयः कल्पन्तामग्नयः पृथङ्मम ज्यैष्ठ्याय सव्रताः । येऽअग्नयः समनसोन्तरा द्यावापृथिवीऽइमे शैशिरावृतूऽअभिकल्पमानाऽइन्द्रमिव देवा अभिसँविशन्तु तया देवतयाङ्गिरस्वद्धरुवे सीदतम् ॥

    स्वर रहित पद पाठ

    तपः। च। तपस्यः। च। शैशिरौ। ऋतू इत्यृतू। अग्नेः। अन्तःश्लेष इत्यन्तःऽश्लेषः। असि। कल्पेताम्। द्यावापृथिवी इति द्यावापृथिवी। कल्पन्ताम्। आपः। ओषधयः। कल्पन्ताम्। अग्नयः। पृथक्। मम। ज्यैष्ठ्याय। सव्रता इति सऽव्रताः। ये। अग्नयः। समनस इति सऽमनसः। अन्तरा। द्यावापृथिवी इति द्यावापृथिवी। इमे इतीमे। शैशिरौ। ऋतू इत्यृतू। अभिकल्पमाना इत्यभिऽकल्पमानाः। इन्द्रमिवेतीन्द्रम्ऽइव। देवाः। अभिसंविशन्त्वित्यभिसम्ऽविशन्तु। तया। देवतया। अङ्गिरस्वत्। ध्रुवे इति ध्रुवे। सीदतम्॥५७॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 15; मन्त्र » 57
    Acknowledgment

    पदार्थ -
    পদার্থঃ–হে ঈশ্বর! (মম) আমার (জৈষ্ঠ্যায়) জেষ্ঠতার জন্য (তপঃ) তাপ বৃদ্ধির হেতু মাঘ মাস (চ) এবং (তপস্যঃ) তাপযুক্ত ফাল্ুন মাস (চ) এই উভয় (শৈশিরৌ) শিশির ঋতুতে বিখ্যাত (ঋতু) নিজ চিহ্নসকলকে প্রাপ্তকারী সুখদায়ী হইয়া থাকে । আপনি যাহার (অগ্নেঃ) অগ্নিরও (অন্তঃশ্লেষঃ) মধ্যে প্রবিষ্ট (অসি) আছেন সেই উভয়ের দ্বারা (দ্যাবাপৃথিবী) আকাশ ভূমি (কল্পেতাম্) সমর্থ হউক (আপঃ) জল (ওষধয়ঃ) ওষধিসকল (কল্পন্তাম্) সমর্থ হউক (স্বরতাঃ) এক প্রকারের নিয়মে বর্ত্তমান (অগ্নয়ঃ) বিদ্যুতাদি অগ্নি (পৃথক) ভিন্ন ভিন্ন (কল্পন্তাম্) সমর্থ হউক (য়ে) যাহারা (সমনসঃ) সমভাবাপন্ন মনের নিমিত্ত যুক্ত তাহারা (অগ্নয়ঃ) বিদ্যুতাদি অগ্নি (ইমে) এই সব (দ্যাবাপৃথিবী) আকাশ-ভূমির (অন্তরা) মধ্যে ঘটিত (শৈশিরো) শিশির ঋতুর সাধক (ঋতূ) মাস ফাল্ুন মাসকে (অভিকল্পমানাঃ) সমর্থ করে । সেই সব অগ্নিকে (ইন্দ্রমিব) ঐশ্বর্য্যের তুল্য (দেবাঃ) বিদ্বান্গণ (অভিসংবিশন্তু) জ্ঞানপূর্বক প্রবেশ করেন । হে স্ত্রী পুরুষগণ! তোমরা উভয়ে (তয়া) সেই (দেবতয়া) পূজাযোগ্য সর্বত্র ব্যাপ্ত জগদীশ্বর দেবতা সহ (অঙ্গিরস্বৎ) প্রাণের সমান বর্ত্তমান এই আকাশ-ভূমির তুল্য (ধ্রুব) দৃঢ় (সীদতম্) স্থির হও ॥ ৫৭ ॥

    भावार्थ - ভাবার্থঃ–এই মন্ত্রে উপমালঙ্কার আছে । মনুষ্যদিগের উচিত যে, সকল ঋতুতে ঈশ্বরের নিকট সুখের কামনা করিবে । ঈশ্বর বিদ্যা-অগ্নির মধ্যেও ব্যাপ্ত এই কারণে সকল পদার্থ নিজ নিজ নিয়মে কার্য্যে সমর্থ হয় । বিদ্বান্ গণ সকল বস্তুতে ব্যাপ্ত বিদ্যুৎ রূপ অগ্নিসকলের গুণ-দোষ জানুন । স্ত্রী পুরুষ গৃহাশ্রমে স্থির বুদ্ধি হইয়া শিশির ঋতুর সুখ ভোগ করুক ॥ ৫৭ ॥

    मन्त्र (बांग्ला) - তপ॑শ্চ তপ॒স্য᳖শ্চ॑ শৈশি॒রাবৃ॒তূऽঅ॒গ্নের॑ন্তঃশ্লে॒ষো᳖ऽসি॒ কল্পে॑তাং॒ দ্যাবা॑পৃথি॒বী কল্প॑ন্তা॒মাপ॒ऽওষ॑ধয়ঃ॒ কল্প॑ন্তাম॒গ্নয়ঃ॒ পৃথ॒ঙ্ মম॒ জ্যৈষ্ঠ্যা॑য়॒ সব্র॑তাঃ । য়েऽঅ॒গ্নয়ঃ॒ সম॑নসোऽন্ত॒রা দ্যাবা॑পৃথি॒বীऽই॒মে । শৈ॒শি॒রাবৃ॒তূऽঅ॑ভি॒কল্প॑মানা॒ऽইন্দ্র॑মিব দে॒বাऽঅ॑ভি॒সংবি॑শন্তু॒ তয়া॑ দে॒বত॑য়াऽঙ্গির॒স্বদ্ ধ্রু॒বে সী॑দতম্ ॥ ৫৭ ॥

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - তপশ্চেত্যস্য পরমেষ্ঠী ঋষিঃ । শিশিরর্ত্তুর্দেবতা । স্বরাডুৎকৃতিশ্ছন্দঃ ।
    ষড্জঃ স্বরঃ ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top