अथर्ववेद - काण्ड 12/ सूक्त 2/ मन्त्र 38
सूक्त - भृगुः
देवता - अग्निः
छन्दः - अनुष्टुप्
सूक्तम् - यक्ष्मारोगनाशन सूक्त
मुहु॒र्गृध्यैः॒ प्र व॑द॒त्यार्तिं॒ मर्त्यो॒ नीत्य॑। क्र॒व्याद्यान॒ग्निर॑न्ति॒काद॑नुवि॒द्वान्वि॒ताव॑ति ॥
स्वर सहित पद पाठमुहु॑: । गृध्यै॑: । प्र । व॒द॒ति॒ । आर्ति॑म् । मर्त्य॑: । नि॒ऽइत्य॑ । क्र॒व्य॒ऽअत् । यान् । अ॒ग्नि: । अ॒न्ति॒कात् । अ॒नु॒ऽवि॒द्वान् । वि॒ऽताव॑ति ॥२.३८॥
स्वर रहित मन्त्र
मुहुर्गृध्यैः प्र वदत्यार्तिं मर्त्यो नीत्य। क्रव्याद्यानग्निरन्तिकादनुविद्वान्वितावति ॥
स्वर रहित पद पाठमुहु: । गृध्यै: । प्र । वदति । आर्तिम् । मर्त्य: । निऽइत्य । क्रव्यऽअत् । यान् । अग्नि: । अन्तिकात् । अनुऽविद्वान् । विऽतावति ॥२.३८॥
अथर्ववेद - काण्ड » 12; सूक्त » 2; मन्त्र » 38
भाषार्थ -
(मर्त्यः) मरणधर्मा रोगी (आर्तिम्) कष्ट को (नीत्य) प्राप्त हो कर, (गृध्यैः) लोभी उत्तमर्णों के साथ (मुहुः) बार-बार धन प्राप्ति के लिये (प्रवदति) व्यर्थ में बात करता है, (यान्) जिस-जिस का कि (अग्निः) क्रव्याद् अग्नि, (विद्वान्) मानो जानती हुई सी, (अन्तिकात्) समीप होकर (अनु वितावति) अनुगमन करती रहता है।
टिप्पणी -
[यक्ष्मरोगी, यक्ष्मरोग से पीड़ित हुआ, उत्तमर्णों से धन के लिये व्यर्थ में बातचीत करता है, परन्तु लोभी उत्तमर्ण, उस की आसन्न मृत्यु जान कर, सूद पर उसे धन नहीं देते। नीत्य = नि + इण् + ल्यप्। अनु वितावपि = अनु + वि + तु (गतौ)]