English
यजुर्वेद - अध्याय 18/ मन्त्र 45
स॒मु॒द्रोऽसि॒ नभ॑स्वाना॒र्द्रदा॑नुः श॒म्भूर्म॑यो॒भूर॒भि मा॑ वाहि॒ स्वाहा॑ मा॒रु॒तोऽसि म॒रुतां॑ ग॒णः श॒म्भूर्म॑यो॒भूर॒भि मा॑ वाहि॒ स्वाहा॑ऽव॒स्यूर॑सि॒ दुव॑स्वाञ्छ॒म्भूर्म॑यो॒भूर॒भि मा॑ वाहि॒ स्वाहा॑॥४५॥
स्वर सहित पद पाठस॒मु॒द्रः। अ॒सि॒। नभ॑स्वान्। आ॒र्द्रदानु॒रित्या॒र्द्रऽदा॑नुः। श॒म्भूरिति॑ श॒म्ऽभूः। मयो॒भूरिति॑ मयः॒ऽभूः। अ॒भि। मा। वा॒हि॒। स्वाहा॑। मा॒रु॒तः। अ॒सि॒। म॒रुता॑म्। ग॒णः। श॒म्भूरिति॑ श॒म्ऽभूः। म॒यो॒भूरिति॑ मयः॒ऽभूः। अ॒भि। मा। वा॒हि॒। स्वाहा॑। अ॒व॒स्यूः। अ॒सि॒। दुव॑स्वान्। श॒म्भूरिति॑ श॒म्ऽभूः। म॒यो॒भूरिति॑ मयः॒ऽभूः। अ॒भि। मा। वा॒हि॒। स्वाहा॑ ॥४५ ॥
स्वर रहित मन्त्र
समुद्रोसि नभस्वानार्द्रदानुः शम्भूर्मयोभूरभि मा वाहि स्वाहा । मारुतो सि मरुताङ्गणः शम्भूर्मयोभूरभि मा वाहि स्वाहावस्यूरसि दुवस्वाञ्छम्भूर्मयोभूरभि मा वाहि स्वाहा ॥
स्वर रहित पद पाठ
समुद्रः। असि। नभस्वान्। आर्द्रदानुरित्यार्द्रऽदानुः। शम्भूरिति शम्ऽभूः। मयोभूरिति मयःऽभूः। अभि। मा। वाहि। स्वाहा। मारुतः। असि। मरुताम्। गणः। शम्भूरिति शम्ऽभूः। मयोभूरिति मयःऽभूः। अभि। मा। वाहि। स्वाहा। अवस्यूः। असि। दुवस्वान्। शम्भूरिति शम्ऽभूः। मयोभूरिति मयःऽभूः। अभि। मा। वाहि। स्वाहा॥४५॥
विषय - पुढे पुन्हा तोच विषय -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - (अती व गुणवान विद्यावान मनुष्याकडून सुखाची, रक्षणाची इच्छा करणारा कोणी याचक प्रार्थना करीत आहे) हे विद्यावान महोदय, आपण जवळ (नभस्वान्) भरपूर पाणी असून आपण (आर्द्रदानु:) जलवत शीतलत्व देणारे आहात. आपण (समुद्र:) भरती-ओहोटी येणार्‍या समुद्राप्रमाणे (सहाय्यक व कुणाशील) (असि) आहात. असे आपण (स्वाहा) सत्य क्रिया करून (शम्भू:) उत्तम सुखदायक आणि (मयोभू:) सामान्य (भौतिक) सुख देणारे होऊन (मा) मला (अज याचकासाठी) (आणि, वाहि) सर्व दिशांकडून प्राप्त होणारे (संकटप्रसंगी धावून येणारे) व्हा. आपण (मारूत:) वायूविषयीचे सर्व ज्ञान असणारे आणि (मरूताम्) विद्वज्जनांच्या (गण:) समूहाप्रमाणे (एकटे असून अनेक विद्वानांपेक्षा अधिक (असि) आहात. (असे आपण (स्वाहा) आपल्या प्रत्यक्ष क्रिया वा सहकार्याने आमच्यासाठी (शम्भू:) पुढील जन्मात विशेष सुख देणारे आणि (मयोभू:) या जन्मात सामान्य सुख देणारे होत (मा) मला (अभि राहि) सर्वात: प्राप्त व्हा. आपण (दुवस्थान्) प्रशंसनीय आणि सत्करणीय असून (अवस्यू:) रक्षण इच्छिणार्‍याला अनुकूल (असि) आहात. ते आपण (स्वाहा) उत्तम व्यवहाराद्वारे (शम्भू:) विशेष सुखकारी आणि (मयोभू:) सामान्य (भौतिक सुख देणारे होत (मा) मला (अभि, वाहि) सर्वत: प्राप्त व्हा (माझ्याप्रत आपले आचरण सदैव सुखकारी असावे, ही प्रार्थना) ॥45॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमा अलंकार आहे. जो माणूस समुद्राप्रमाणे गंभीर आणि (गुणरुप) रत्नांनी परिपूर्ण आहे, वायू प्रमाणे बलवान असून परोपकारी आहे, तसेच आपल्याप्रमाणे सर्वांचे रक्षण करतो, तोच माणूस सर्वांचे कल्याण करू शकतो, सुख देऊ शकतो. ॥45॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal