English
यजुर्वेद - अध्याय 20/ मन्त्र 65
ऋषिः - विदर्भिर्ऋषिः
देवता - अश्विसरस्वतीन्द्रा देवताः
छन्दः - अनुष्टुप्
स्वरः - गान्धारः
5
ऋ॒तु॒थेन्द्रो॒ वन॒स्पतिः॑ शशमा॒नः प॑रि॒स्रुता॑।की॒लाल॑म॒श्विम्यां॒ मधु॑ दु॒हे धे॒नुः सर॑स्वती॥६५॥
स्वर सहित पद पाठऋ॒तु॒थेत्यृ॑तु॒ऽथा। इन्द्रः॑। वन॒स्पतिः॑। श॒श॒मा॒नः। प॒रि॒स्रुतेति॑ परि॒ऽस्रुता॑। की॒लाल॑म्। अ॒श्विभ्या॒मित्य॒श्विऽभ्या॑म्। मधु॑। दु॒हे। धे॒नुः। सर॑स्वती ॥६५ ॥
स्वर रहित मन्त्र
ऋतुथेन्द्रो वनस्पतिः शशमानः परिस्रुता । कीलालमश्विभ्याम्मधु दुहे धेनुः सरस्वती ॥
स्वर रहित पद पाठ
ऋतुथेत्यृतुऽथा। इन्द्रः। वनस्पतिः। शशमानः। परिस्रुतेति परिऽस्रुता। कीलालम्। अश्विभ्यामित्यश्विऽभ्याम्। मधु। दुहे। धेनुः। सरस्वती॥६५॥
विषय - पुन्हा तोच विषय -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - जसे (धेनुः) दूध देणारी एक गाय असते, तद्वत (सरस्वती) उत्तम सुशिक्षित सुसंस्कृत वाणी बोलणारी (स्त्री) (परिस्रुता) निर्झराप्रमाणे जल आदी पदार्थांद्वारा (ऋतुथा) सर्व ऋतूंकरिता उपयोगी रसांची (निर्मिती करते) तसेच (शशमानः) वाढणारे आणि (इन्द्रः) ऐश्वर्य देणारे (वनस्पतिः) वट आदी वृक्ष आपल्या (मधु) मधुर आदी रसांद्वारा (कीलालम्) अन्नाला (पोषक व रोगनाशक करतात) आणि अशाप्रकारे (अश्विभ्याम्‌) वैद्यांच्या कामना (आजारी लोकांच्या रोगनाशन रूप इच्छा) पूर्ण करतात, वैद्यांप्रमाणे मी (एक सामान्यजन) देखील करावे, असे मला वाटते. ॥65॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तोपमा अलंकार आहे. ज्याप्रमाणे श्रेष्ठ वैद्यजन उत्तमोत्तम वनस्पतींपासून सारग्रहण करण्याचे यत्न करतात, तद्वत सर्वांनी यत्न केले पाहिजे ॥65॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal