English
यजुर्वेद - अध्याय 20/ मन्त्र 72
ऋषिः - विदर्भिर्ऋषिः
देवता - इन्द्रसवितृवरुणा देवताः
छन्दः - अनुष्टुप्
स्वरः - गान्धारः
5
व॑रुणः क्ष॒त्रमि॑न्द्रि॒यं भगे॑न सवि॒ता श्रिय॑म्।सु॒त्रामा॒ यश॑सा॒ बलं॒ दधा॑ना य॒ज्ञमा॑शत॥७२॥
स्वर सहित पद पाठवरु॑णः। क्ष॒त्रम्। इ॒न्द्रि॒यम्। भगे॑न। स॒वि॒ता। श्रिय॑म्। सु॒त्रामेति॑ सु॒ऽत्रामा॑। यश॑सा। बल॑म्। दधा॑नाः। य॒ज्ञम्। आ॒श॒त॒ ॥७२ ॥
स्वर रहित मन्त्र
वरुणः क्षत्रमिन्द्रियम्भगेन सविता श्रियम् । सुत्रामा यशसा बलन्दधाना यज्ञमाशत ॥
स्वर रहित पद पाठ
वरुणः। क्षत्रम्। इन्द्रियम्। भगेन। सविता। श्रियम्। सुत्रामेति सुऽत्रामा। यशसा। बलम्। दधानाः। यज्ञम्। आशत॥७२॥
विषय - पुढील मंत्रात तोच विषय -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - हे मनुष्यानो, ज्याप्रकारे (समाजातील) उत्तम मनुष्य (सविता) ऐश्वर्य वाढविणारा आणि (सुत्रामा) सर्वांचे रक्षण करणारा सभाध्यक्ष (राजा) (भगेन) (राष्ट्राच्या) संपत्तीद्वारे (क्षत्रम्) राज्य-शक्ती, (इन्द्रियम्) मन (मानसिक बळ) आणि (श्रियम्) राज्यलक्ष्मी (वाढविण्यासाठी) (यज्ञम्) यज्ञ करतो आणि त्याद्वारे (यशसा) (आपली व राज्याची) कीर्ती (बलम्) आणि शक्ती वाढवितो (दधानाः) हे मनुष्यानो (प्रजाजनहो) तुम्हीही त्याप्रमाणे शक्ती धारण करीत (आशत) यशाची प्राप्ती करा ॥722॥
भावार्थ - भावार्थ - या मंत्रात वाचकलुप्तापेमा अलंकार आहे. ऐश्वर्या शिवाय राज्य (राज्याचे शासन, नियंत्रण, पालन, विस्तार आदी कार्ये) होत नाहीत आणि राज्याशिवाय राज्यलक्ष्मी (वैभव व आर्थिक स्थिरता) येत नाही आणि राज्यलक्ष्मी शिवाय सुखाचा उपभोग करता येत नाही, यामुळे (राजा आणि प्रजेने) सदा पुरूषार्थ केला पाहिजे)
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal