English
यजुर्वेद - अध्याय 20/ मन्त्र 23
ऋषिः - प्रजापतिर्ऋषिः
देवता - समिद्देवता
छन्दः - स्वराडतिशक्वरी
स्वरः - पञ्चमः
2
एधो॑ऽस्येधिषी॒महि॑ स॒मिद॑सि॒ तेजो॑ऽसि॒ तेजो॒ मयि॑ धेहि। स॒माव॑वर्ति पृथि॒वी समु॒षाः समु॒ सूर्यः॑। समु॒ विश्व॑मि॒दं जग॑त्। वै॒श्वा॒न॒रज्यो॑तिर्भूयासं वि॒भून् कामा॒न् व्यश्नवै॒ भूः स्वाहा॑॥२३॥
स्वर सहित पद पाठएधः॑। अ॒सि॒। ए॒धि॒षी॒महि॑। स॒मिदिति॑ स॒म्ऽइत्। अ॒सि॒। तेजः॑। अ॒सि॒। तेजः॑। मयि॑। धे॒हि॒। स॒माव॑व॒र्तीति॑ स॒म्ऽआव॑वर्ति। पृ॒थि॒वी। सम्। उ॒षाः। सम्। ऊँ॒ऽइत्यूँ॑। सूर्यः॑। सम्। ऊँ॒ऽइत्यूँ॑। विश्व॑म्। इ॒दम्। जग॑त्। वै॒श्वा॒न॒रज्यो॑ति॒रिति॑ वैश्वान॒रऽज्यो॑तिः। भू॒या॒स॒म्। वि॒भूनिति॑ वि॒ऽभून्। कामा॑न्। वि। अ॒श्न॒वै॒। भूः। स्वाहा॑ ॥२३ ॥
स्वर रहित मन्त्र
एधोस्येधिषीमहि समिदसि तेजो सि तेजो मयि धेहि । समाववर्ति पृथिवी समुषाः समु सूर्यः । समु विश्वमिदञ्जगत् । वैश्वानरज्योतिर्भूयासँविभून्कामान्व्यश्नवै भूः स्वाहा ॥
स्वर रहित पद पाठ
एधः। असि। एधिषीमहि। समिदिति सम्ऽइत्। असि। तेजः। असि। तेजः। मयि। धेहि। समाववर्तीति सम्ऽआववर्ति। पृथिवी। सम्। उषाः। सम्। ऊँऽइत्यूँ। सूर्यः। सम्। ऊँऽइत्यूँ। विश्वम्। इदम्। जगत्। वैश्वानरज्योतिरिति वैश्वानरऽज्योतिः। भूयासम्। विभूनिति विऽभून्। कामान्। वि। अश्नवै। भूः। स्वाहा॥२३॥
विषय - आता पूर्वीच्या प्रकरणात पुन्हा उपासने विषयी -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - (उपासक म्हणत आहे) हे जगदीश्वर, आपण (एधः) आमची वृद्धी वा उन्नती करणारे (असि) आहात. (समित्‌) ज्याप्रमाणे इंधन (लाकूड, समिध्य) अग्नीला प्रकाशित प्रकट करते, तसे आपण मनुष्यांच्या आत्म्यास प्रकाशित करणारे (असि) आहात. तसेच (तेजः) तीव्र बुद्धीचे (असि) आहात. यामुळे आपण (मयि) माझ्या बुद्दीमधे (तेजः) मानाचा प्रकाश (धेहि) धारण करा. आपण सर्वत्र (समावर्तीत) व्याप्त असून आपणच (पृथिवी) भूमी आणि (उषाः) उषःकाळ (सम्) चांगल्याप्रकारे उत्पन्न केली आहे. आपणच (सूर्य्यः) सूर्याचे (सम्) उत्पत्ती केली आहे. तसेच (इदम्) हे (विश्वम्) सर्व (जगत्) जग (सम्) उत्पन्न केले आहे. (उ) त्या (वैश्वानरज्योतिः) समस्त विश्वाचे नायक प्रकाशस्वरूप ब्रह्माला (आपणाला) प्राप्त करून (आपली उपासना करून) आम्ही (सर्व उपासकराज) (एधिषीमहि) नित्य उन्नती करीत राहू. ज्या प्रमाणे मी (उपासक) (स्वाहा) सत्यवाणी आणि सत्य आचरणाने (भूः) सत्तात्मक प्रकृती आणि (विभून्‌) सर्व व्यापक पदार्थ (अग्नी, विद्युत आदी) तसेच (कामान्) सर्व कार्यात (इच्छा) मधे (व्यश्नवे) (भूयासम्) वा सुखी होत आहे, तद्वत हे उपासकगण, आपणही आपल्या इच्छा पूर्ण करून घ्या आणि सुखी व्हा. ॥23॥
भावार्थ - भावार्थ - हे मनुष्यानो, (श्रेष्ठ उपासकहो) जसे आपण सर्व व्यापक, सर्वप्रकाशक, जगदुत्पादक, धारक, पालक आणि प्रलयकारक परमेश्वराची उपासना करून आनंदित होत आहात, तसे त्या परमेश्वराला प्राप्त करून (त्याची उपासना करून) आम्ही (नवीन साधक वा उपासकगणांनी देखील) आनंदित व्हायला हवे. आकाश, काल आणि दिशा हे देखील व्यापक आहेत, असे आम्ही जाणले पाहिजे. ॥23॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal