यजुर्वेद - अध्याय 19/ मन्त्र 12
ऋषिः - हैमवर्चिर्ऋषिः
देवता - विद्वांसो देवता
छन्दः - भुरिगनुष्टुप्
स्वरः - गान्धारः
1
दे॒वा य॒ज्ञम॑तन्वत भेष॒जं भि॒षजा॒श्विना॑। वा॒चा सर॑स्वती भि॒षगिन्द्रा॑येन्द्रि॒याणि॒ दध॑तः॥१२॥
स्वर सहित पद पाठदे॒वाः। य॒ज्ञम्। अ॒त॒न्व॒त॒। भे॒ष॒जम्। भि॒षजा॑। अ॒श्विना॑। वा॒चा। सर॑स्वती। भि॒षक्। इन्द्रा॑य। इ॒न्द्रि॒याणि॑। दध॑तः ॥१२ ॥
स्वर रहित मन्त्र
देवा यज्ञमतन्वत भेषजम्भिषजाश्विना । वाचा सरस्वती भिषगिन्द्रायेन्द्रियाणि दधतः ॥
स्वर रहित पद पाठ
देवाः। यज्ञम्। अतन्वत। भेषजम्। भिषजा। अश्विना। वाचा। सरस्वती। भिषक्। इन्द्राय। इन्द्रियाणि। दधतः॥१२॥
विषय - राजा का बल-सम्पादन । राष्ट्रयज्ञ का विस्तार ।
भावार्थ -
( भिषजा ) रोगों की चिकित्सा करने में कुशल (अश्विनौ ) आयुर्वेद के विज्ञान में पारंगत ओषधिवित् और शल्य चिकित्सक दोनों और ( सरस्वती ) सरस्वती, वेदवाणी, या विद्वत्सभा जो (वाचा) वाणी के उपदेश द्वारा ( भिषक् ) अज्ञान, दोषों को दूर करने में कुशल और ( देवाः ) विद्वान् लोग ( इन्द्राय ) इन्द्र के निमित्त (इन्द्रियाणि) राजोचित ऐश्वर्यौं और सामर्थ्यो को ( दधतः ) धारण कराते हुए ( भेषजम् ) रोग, निर्बलता को दूर करने वाले ( यज्ञम् ) परस्पर संगति करने वाले प्रजापालन व्यवहार का यज्ञ के समान ही ( अतन्वत ) उपदेश करते हैं।
टिप्पणी -
१२ - ३२ देवा यज्ञमिति ब्राह्मणानुवाकः विंशतिरनुष्टुभः । सोमसम्पत् ।
ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - १२ - ३२ सोमसम्पत् । अनुष्टुभः ।
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal