Loading...

मन्त्र चुनें

  • यजुर्वेद का मुख्य पृष्ठ
  • यजुर्वेद - अध्याय 19/ मन्त्र 36
    ऋषिः - प्रजापतिर्ऋषिः देवता - पितरो देवताः छन्दः - निचृदष्टिः स्वरः - मध्यमः
    1

    पि॒तृभ्यः॑ स्वधा॒यिभ्यः॑ स्व॒धा नमः॑ पिताम॒हेभ्यः॑ स्वधा॒यिभ्यः॑ स्व॒धा नमः॒ प्रपि॑तामहेभ्यः स्वधा॒यिभ्यः॑ स्व॒धा नमः॑। अक्ष॑न् पि॒तरोऽमी॑मदन्त पि॒तरोऽती॑तृपन्त पि॒तरः॒ पित॑रः॒ शुन्ध॑ध्वम्॥३६॥

    स्वर सहित पद पाठ

    पि॒तृभ्य॒ इति॑ पि॒तृऽभ्यः॑। स्व॒धा॒यिभ्य॒ इति॑ स्वधा॒यिऽभ्यः॑। स्व॒धा। नमः॑। पि॒ता॒म॒हेभ्यः॑। स्व॒धा॒यिभ्य॒ इति॑ स्वधा॒यिऽभ्यः॑। स्व॒धा। नमः॑। प्रपि॑तामहेभ्य॒ इति॒ प्रऽपि॑तामहेभ्यः। स्व॒धा॒यिभ्य॒ इति॑ स्वधा॒यिऽभ्यः॑। स्व॒धा। नमः॑। अक्ष॑न्। पि॒तरः॑। अमी॑मदन्त। पि॒तरः॑। अती॑तृपन्त। पि॒तरः॑। पित॑रः। शुन्ध॑ध्वम् ॥३६ ॥


    स्वर रहित मन्त्र

    पितृभ्यः स्वधायिभ्यः स्वधा नमः पितामहेभ्यः स्वधायिभ्यः स्वधा नमः प्रपितामहेभ्यः स्वधायिभ्यः स्वधा नमः । अक्षन्पितरःऽअमीमदन्त पितरोतीतृपन्त पितरः पितरः शुन्धध्वम् ॥


    स्वर रहित पद पाठ

    पितृभ्य इति पितृऽभ्यः। स्वधायिभ्य इति स्वधायिऽभ्यः। स्वधा। नमः। पितामहेभ्यः। स्वधायिभ्य इति स्वधायिऽभ्यः। स्वधा। नमः। प्रपितामहेभ्य इति प्रऽपितामहेभ्यः। स्वधायिभ्य इति स्वधायिऽभ्यः। स्वधा। नमः। अक्षन्। पितरः। अमीमदन्त। पितरः। अतीतृपन्त। पितरः। पितरः। शुन्धध्वम्॥३६॥

    यजुर्वेद - अध्याय » 19; मन्त्र » 36
    Acknowledgment

    भावार्थ -
    ( स्वधायिभ्यः )स्वधा, अन्न, जल या शरीर के पोषण योग्य वेतन स्वीकार करनेवाले (पितृभ्यः) राष्ट्र और प्रजा के पालक पुरुषों को (स्वधा नमः) अन्न, जल योग्य वेतन, आदर-सत्कार और अधिकार दिया जाय । ( पितामहेभ्यः ) उक्त पालकों के भी पालकों को और ( प्रपिता- महेभ्यः ) उनसे भी ऊंचे पद पर विराजमान उनके भी पालक, शासकों और जो ( स्वधायिभ्यः ) अन्नं, वेतन आदि ग्रहण करनेवाले हैं उनका (स्वधा नमः) अन्न, वेतन आदि से सत्कार किया जाय । राष्ट्र के शासकों में तीन श्रेणियां क्रम से उत्तरोत्तर अधिकार रक्खें । ( पितरः ) पालक पुरुष (अक्षन् ) यह स्वीकार करें। ('पितरः अभी- मदन्त) पालक लोग तृप्त, सन्तुष्ट हों । ( पितरः अतीतृपन्त ) पालक जन प्रसन्न रहें । हे (पितरः) पालक पुरुषो ! ( शुन्धध्वम् ) हम.. प्रजाजन को शुद्ध आचरण वाला, शत्रुरहित करो । शत० १२ । ८ । ७ । ८ ।। पिता, पितामह, प्रपितामह तीनों को पुत्र अन्न, वस्त्र आदि द्वारा पालन करें । उनको प्रसन्न रखें और वे सन्तानों को आशीष दिया करें ।

    ऋषि | देवता | छन्द | स्वर - पितरो देवताः । निचृदष्टिः । मध्यमः ॥

    इस भाष्य को एडिट करें
    Top