English
यजुर्वेद - अध्याय 17/ मन्त्र 35
ऋषिः - अप्रतिरथ ऋषिः
देवता - इन्द्रो देवता
छन्दः - आर्षी त्रिष्टुप्
स्वरः - धैवतः
6
सऽइषु॑हस्तैः॒ स नि॑ष॒ङ्गिभि॑र्व॒शी सꣳस्र॑ष्टा॒ स युध॒ऽइन्द्रो॑ ग॒णेन॑। स॒ꣳसृ॒ष्ट॒जित् सो॑म॒पा बा॑हुश॒र्ध्युग्रध॑न्वा॒ प्रति॑हिताभि॒रस्ता॑॥३५॥
स्वर सहित पद पाठसः। इषु॑हस्तै॒रितीषु॑ऽहस्तैः। सः। नि॒ष॒ङ्गिभि॒रिति॑ निष॒ङ्गिऽभिः॑। व॒शी। सस्र॒ष्टेति॒ सम्ऽस्र॑ष्टा। सः। युधः॑। इन्द्रः॑। ग॒णेन॑। स॒ꣳसृ॒ष्ट॒जिदिति॑ सꣳसृष्ट॒ऽजित्। सो॒म॒पा इति॑ सोम॒ऽपाः। बा॒हु॒श॒र्द्धीति॑ बाहुऽशर्द्धी। उ॒ग्रध॒न्वेत्यु॒ग्रऽध॑न्वा। प्रति॑हिताभि॒रिति॒ प्रति॑ऽहिताभिः। अस्ता॑ ॥३५ ॥
स्वर रहित मन्त्र
सऽइषुहस्तैः स निषङ्गिभिर्वशी सँस्रष्टा स युधऽइन्द्रो गणेन । सँसृष्टजित्सोमपा बाहुशर्ध्युग्रधन्वा प्रतिहिताभिरस्ता ॥
स्वर रहित पद पाठ
सः। इषुहस्तैरितीषुऽहस्तैः। सः। निषङ्गिभिरिति निषङ्गिऽभिः। वशी। सस्रष्टेति सम्ऽस्रष्टा। सः। युधः। इन्द्रः। गणेन। सꣳसृष्टजिदिति सꣳसृष्टऽजित्। सोमपा इति सोमऽपाः। बाहुशर्द्धीति बाहुऽशर्द्धी। उग्रधन्वेत्युग्रऽधन्वा। प्रतिहिताभिरिति प्रतिऽहिताभिः। अस्ता॥३५॥
विषय - पुढील मंत्रात तोच विषय (सेनापती) -
शब्दार्थ -
शब्दार्थ - (राष्ट्रातील प्रजाजन अपेक्षा वा कामना व्यक्त करीत आहेत) (स:) आमच्या राष्ट्राचा तो सेनाध्यक्ष (इषुहस्तै:) हाती बाण धारण करणाऱ्या आणि संपूर्णत: सैन्य प्रशिक्षण घेतलेल्या (निषड्गिभि:) भुशुंडी (बंदूक) शतघ्री (तोप) आणि आग्नेय आदी अनेक अस्त्र धारण करणाऱ्या विशेष कर्मचारी आणि यांत्रिकजनांसह राहून (दुष्ट अत्याचारी शत्रूंवर विजय मिळविण्यात समर्थ होवो) तसेच (स:) तो सेनापती (संस्रष्टा) श्रेष्ठ मनुष्यांचा संग्रह करणारा आणि अस्त्र-शस्त्र विद्येत निपुण असणाऱ्या लोकांना आपल्या सैन्यात ठेवणारा आहे. तो (संसृष्टजित्‌) त्याच्यावर आक्रमण करणाऱ्या शत्रूंवर विजय मिळविणारा असून (सोमया:) शक्तिदायक औषधांचे सेवन करणारा आहे. तो (बाहुशुर्द्धी) शक्तिशाली बाहू असणारा आणि (उग्रधन्वा) तीक्ष्ण धनुष्य-बाण असणारा आहे (स:) आमचा तो सेनापती (युध:) युद्धाला प्रिय मानणारा (युद्धाला न भिणारा) आणि (अस्ता) कौशल्याने शस्त्र चालविणारा आणि अस्त्र फेकणारा आहे. तो (इन्द्र:) शत्रूंचा नाश करणारा आमचा सेनापती (गणेन) उत्तम प्रशिक्षित अशा कर्मचारी व वीर सैनिकांसह (प्रतिहिताभि:) ज्यावर त्याचे पूर्ण नियंत्रण आहे, अशा वीर सैन्यासह सर्व शत्रूंवर विजय मिळविण्यात यशस्वी होतो (आम्ही प्रजाजन अशी कामना करीत आहोत) ॥35॥
भावार्थ - भावार्थ - सर्वांचा, (सर्व प्रजेचा) अधिपती वा नेता, सैन्याचा प्रमुख असलेल्या सैन्य वा राष्ट्रप्रमुख उत्तमपणे प्रशिक्षित कर्मचारीगण आणि वीर सैनिक, यांसह राहून दुर्जेय शत्रूवरही मात करण्यात ज्यायोगे यशस्वी होती, सर्व प्रजाजनांनी तेच केले पाहिजे ॥35॥
इस भाष्य को एडिट करेंAcknowledgment
Book Scanning By:
Sri Durga Prasad Agarwal
Typing By:
N/A
Conversion to Unicode/OCR By:
Dr. Naresh Kumar Dhiman (Chair Professor, MDS University, Ajmer)
Donation for Typing/OCR By:
N/A
First Proofing By:
Acharya Chandra Dutta Sharma
Second Proofing By:
Pending
Third Proofing By:
Pending
Donation for Proofing By:
N/A
Databasing By:
Sri Jitendra Bansal
Websiting By:
Sri Raj Kumar Arya
Donation For Websiting By:
N/A
Co-ordination By:
Sri Virendra Agarwal